ပူနွေးတဲ့ကမ္ဘာကြီးမှာ ပါကစ္စတန်လို ရေဘေးကြီးတွေ ထပ်ကြုံရဦးမယ်

ပါကစ္စတန်နိုင်ငံကို ဖုံးလွှမ်းခဲ့တဲ့ ရေကြီးမှုကြောင့် ထိခိုက်ပျက်ယွင်းတာတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ အဲ့ဒီ နိုင်ငံကို ဒီတစ်ပတ်ထဲ အလည်ရောက်ရှိခဲ့တုန်းမှာ ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေအတွင်းရေးမှူးချုပ် အန်တိုနီယိုဂူတားရက်စ် (António Guterres) က စကားတစ်ခွန်း ပြောသွားပါတယ်။

"ပြောစရာ စကားလုံးတောင် ရှာမရပါဘူး" တဲ့။

ကိန်းဂဏန်းတွေကို တွေ့တာနဲ့တင် ဒီကပ်ဘေးရဲ့ အတိုင်းအဆ ဘယ်လောက် ပြင်းထန်လဲဆိုတာ ယုတ်စွအဆုံး တွက်ချက်နိုင်ပါလိမ့်မယ်။

လူပေါင်း ၁၄၀၀ ကျော် သေဆုံးတယ်။ လူ ၃၃ သန်းလောက် အိမ်ပစ်ရာပစ် ပြေးရတယ်။ အိမ်အလုံးရေ ၁ ဒသမ ၇ သန်း ပျက်စီးတယ်။ နိုင်ငံရဲ့ ဝါစိုက်ခင်း တစ်ဝက်လောက် ရေထဲပါသွားတယ်။ ဒီနှစ် ဂျုံသီးနှံ အများစုကို အဆုံးခံလိုက်ရတယ်။

အစိုးရ ခန့်မှန်းတာတော့ ရေကြီးမှုကြောင့် ဒေါ်လာ ဘီလျံ ၃၀ (နိုင်ငံဂျီဒီပီရဲ့ ၉ ရာခိုင်နှုန်း) လောက် ဆုံးရှုံးပါမယ်တဲ့။

ပါကစ္စတန်တာဝန်ရှိသူတွေဟာ ချမ်းသာတဲ့ နိုင်ငံကြီးတွေက ထည့်ဝင်ကူညီကြဖို့ ဆော်သြထားပါတယ်။ ဒါဟာ ကိုယ်ကျိုးသက်သက် စွန့်ခိုင်းတာမျိုးမဟုတ်ဘဲ ဒီကပ်ဘေးကြီး ဖြစ်စေအောင် ကာဗွန်ဒိုင် အောက်ဆိုက်ဓာတ်ငွေ့များစွာ ထုတ်လွှတ်ခဲ့တဲ့ အဆိုပါနိုင်ငံကြီးတွေရဲ့ တာဝန်မကင်းမှုကြောင့် ပါတယ်လို့ သူတို့က ဆိုပါတယ်။

ဒီရေကြီးမှုကြီးဖြစ်လာစေဖို့ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုရဲ့ အခန်းကဏ္ဍ ဘယ်လောက်ပါဝင်တယ်ဆိုတဲ့အပေါ် တိုင်းတာတွက်ချက်မှုတွေကတော့ မပြီးစီးသေးပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ လူတွေကြောင့် ဖြစ်ရတဲ့ ကမ္ဘာကြီး ပူနွေးလာမှုကို အပြစ်တင်ဖို့တော့ သက်သေအထောက်အထားတွေ လုံလုံလောက်လောက် ရှိနေပြီလို့ ပညာရှင်များစွာက ယုံကြည်ကြပါတယ်။

ဒီရေကြီးမှုကြီးနဲ့ လတ်တလော ရာသီဥတုဖြစ်စဉ်တွေကြား ပထမဦးဆုံးတွေ့ရတဲ့ ဆက်နွှယ်မှုကတော့ ဧပြီ၊ မေလတွေအတွင်း ပါကစ္စတန် ဒေသအများအပြားနဲ့ အိမ်နီးချင်းအိန္ဒိယတို့မှာ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့တဲ့ အပူလှိုင်းတွေပါ။

ကမ္ဘာကြီး ပူနွေးလာတာကြောင့် အခုလို အပူလှိုင်းတွေ ဖြစ်လာဖို့ဟာ စက်မှုခေတ်ကြိုကာလကထက် အဆ ၃၀ ပိုများတယ်လို့ မိုးလေဝသခန့်မှန်းရေးကွန်ရက်တစ်ခုဖြစ်တဲ့ World Weather Attribution Project က ဆိုပါတယ်။

နောက်ပြီး အပူချိန်မြင့်တက်လာတဲ့အခါ လေထုထဲကို ရေငွေ့တွေ ပိုစုပ်ယူပါတယ်။ ဒီတော့ မိုးကြီးတွေ သည်းသည်းမည်းမည်း ရွာဖို့ အခွင့်အလမ်း ပိုများလာပါတယ်။ ဒီသြဂုတ်လအတွင်း ပါကစ္စတန်မှာ ရွာသွန်းတဲ့ စုစုပေါင်း မိုးရေချိန်ဟာ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၃၀ အတွင်း ပျမ်းမျှရွာနှုန်းထက် သုံးဆကျော် ပိုများခဲ့ပါတယ်။

ပါကစ္စတန် မြောက်ပိုင်းမှာ ရှိနေတဲ့ ရေခဲမြစ် ၇၂၀၀ ကလည်း အရင်တုန်းကထက် ပိုမိုမြန်ဆန်စွာ အရည်ပျော်ကျနေပါတယ်။ အများစုကတော့ ဖန်လုံအိမ်ဓာတ်ငွေ့ထုတ်လွှတ်မှုကြောင့် ဖြစ်ရတာပါ။ ဒီရေခဲမြစ်တွေကို ဟိမဝန္တာတောင်တန်းက ရေခဲမြစ်တွေနဲ့ ပေါင်းရုံးပြီး "တတိယဝင်ရိုးစွန်း" လို့တောင် ခေါ်ကြပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ တောင်နဲ့ မြောက်ဝင်ရိုးစွန်းဒေသတွေပြီးရင် ကမ္ဘာပေါ်မှာ ရေခဲထု အများဆုံး ရှိနေတဲ့ ဒေသမို့ပါပဲ။

ပြီးခဲ့တဲ့ ဇွန်လတုန်းက ထုတ်ဝေခဲ့တဲ့ လေ့လာမှုတစ်ခုက အဲဒီ "တတိယဝင်ရိုးစွန်း" ဒေသမှာ ၁၉၈၀-၂၀၁၈ ကာလအတွင်း ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုကို အပူချိန် သုည ဒသမ ၃၂ ဒီဂရီဆဲလ်စီးယပ်နှုန်း မြင့်တက်ခဲ့ ကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့ပါတယ်။ ဒါဟာ တစ်ကမ္ဘာလုံး ပျမ်းမျှမြင့်တက်မှုထက် နှစ်ဆထိ ရှိနေတာပါ။ တခြားသော လေထုညစ်ညမ်းမှုပုံစံတွေကလည်းပဲ ရေခဲပျော်နှုန်းကို အရှိန်မြန်ဆန်စေလျက်ရှိပါတယ်။ လေထုထဲက အမှုန်မည်းမည်းလေးတွေ ရေခဲပေါ် လာစုဝေးတဲ့အခါ ရေခဲပြင်အရောင် မည်းပုပ်ပုပ် ဖြစ်သွားစေပြီး အဲဒီအခါ နေရောင်ကို ပိုမိုစုပ်ယူကာ အရည်ပျော်နှုန်း ပိုမြန်လာပါတယ်။

အကျိုးဆက်အနေနဲ့ သက္ကရာဇ် ၂၀၀၀ ကနေ ၂၀၁၉ ခုနှစ်အတွင်း ပါကစ္စတန်မြောက်ပိုင်းက ရေခဲလွှာ တွေဟာ တစ်နှစ်ကို ၄ ဒသမ ၆ ဂီဂါတန် (တစ်ဂီဂါတန်ဟာ အိုလံပစ်ရေကူးကန်ပေါင်း ၁ ဒသမ ၈ သန်း နဲ့ ညီမျှ) လျော့ကျသွားတယ်လို့ သုတေသီတွေက ဂြိုဟ်တုပုံရိပ်တွေ အသုံးပြုပြီး ခန့်မှန်းကြပါတယ်။ ၂၀၂၂ ခုနှစ်အတွင်း ရေခဲအရည်ပျော်မှု ပမာဏအတိအကျကိုတော့ မတွက်ချက်ရသေးပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ ပါကစ္စတန်မြောက်ပိုင်း Gilgit-Baltistan ဒေသက ရေခဲကန်တွေမှာ အရည်ပျော်မြန်တဲ့ အမှတ်အသားအဖြစ် ရေ ဒလဟောစီးဆင်းမှုတွေဖြစ်တာ ဒီနှစ်အတွင်း ၁၆ ကြိမ်ထိ ရှိခဲ့ပါတယ်။ အရင်တုန်းက တစ်နှစ်ကို ဒီလိုမျိုး ငါးကြိမ်၊ ခြောက်ကြိမ်လောက်သာ ဖြစ်လေ့ရှိတာပါ။

တတိယဝင်ရိုးစွန်းရဲ့ ရေခဲမြစ်တွေဟာ တောင်အာရှဒေသ မြစ်ဧရာကြီးတွေရဲ့ ရေမူလရင်းမြစ် ဖြစ်ကြ ပါတယ်။ ရေခဲတွေအရည်ပျော်တာနဲ့ မိုးရေချိန်မြင့်တက်မှု ပေါင်းစပ်လိုက်တဲ့အခါ ဒေသရဲ့ မြစ်ချောင်း တွေမှာ ရေတက်လာပါတယ်။ ၁၉၈၀ ကနေ ၂၀၁၈ ကာလအတွင်း ပါကစ္စတန်ရဲ့ အကြီးဆုံး အင်ဒူးမြစ် မြစ်ညာပိုင်း ရေစီးပမာဏဟာ ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုကို ၃ ဒသမ ၉ ဂီဂါတန်နှုန်း မြင့်တက်ခဲ့ပါတယ်။

အခြေအနေက ပိုဆိုးလာဖို့ များနေပါတယ်။ ဒီကြားထဲ ရာသီဥတု ကောင်းလို့ ၂၁၀၀ အရောက် ကမ္ဘာ့အပူချိန်ဟာ စက်မှုခေတ်ကြိုကာလကထက် အများဆုံး နှစ်ဒီဂရီသာ ပိုများမယ်ဆိုရင်တောင် အဲဒီအချိန် ဟိမဝန္တာတောင်တန်းပေါ်က ရေခဲ သုံးပုံတစ်ပုံလောက် ပျော်ကျပျောက်ကွယ်သွား လောက်ပါပြီ။ ဒေသထဲက ဆင်းရဲတဲ့နိုင်ငံတွေဟာ အကျိုးဆက်ကို ခံစားကြရမှာပါ။ အဲဒီနိုင်ငံတွေမှာ ယခုအခါ ဓာတ်ငွေ့ထုတ်လွှတ်မှု တိုးလာတယ်ဆိုပေမဲ့ သူတို့ကို ဒုက္ခပေးနေတဲ့ လက်ရှိ ဖန်လုံအိမ်ဓာတ်ငွေ့ထုထဲမှာ သူတို့ထုတ်လွှတ်တာ မဆိုစလောက်သာ ပါဝင်နေပါတယ်။

ဝေယံဟိန်း (B.Ag)

Ref: Devastating floods like Pakistan’s will be more common in a warming world - The Economist

ဆောင်းပါးများ/သတင်းများ ပြန်လည်ကူးယူဖော်ပြလိုပါက "အစိမ်းရောင်လမ်းမှ ကူးယူဖော်ပြပါသည်" ဟုထည့်ပေးပါရန် မေတ္တာရပ်ခံအပ်ပါသည်။

ဗွေဆော်ဦး ကြော်ငြာ

ကိုယ်မွေးထားတဲ့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ မြန်မြန်ကြီး၊ များများရှင်စေချင်တယ်ဆိုရင်... အားဆေးကောင်းလေးတွေ ရှိနေပါတယ်ရှင့်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ အားရှိသန်မာထွားကျိုင်းသွားစေမဲ့ Aqua Calcium, Aqua Booster, Aqua Mix ဆိုတဲ့ ဆေးလေးတွေပါနော်.. Aqua Calcium ဆိုတာက.. နာမည်နဲ့လိုက်အောင်ပဲ ငါး၊ ပုစွန်တွေအတွက်လိုအပ်တဲ့ ကယ်လ်ဆီယမ်များ ခဲပျစ်ပါဝင်နေတဲ့ အရည်မျိုးဖြစ်ပြီး ဗီတာမင်စီလည်း ပါဝင်ပါတယ်ရှင့်..။ ဒါလေးထည့်ပေးလိုက်ရင် ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကြီးထွားနှုန်း၊ အရွယ်အစားနဲ့ အသက်ရှင်နှုန်းတို့ကို မြှင့်တင်ပေးပြီး ကန်ထဲမှာလည်း နိုက်ထရိတ်များလျော့ကျအောင် ဆောင်ရွက်ပေးမှာပါနော်..။ Aqua Booster ဆိုတာကတော့… ဘတ်တီးရီးယား၊ ဗိုင်းရပ်၊ ပရိုတိုဇိုအာတွေရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုကို ခံနိုင်ရည်ပိုရှိစေမဲ့ အရေးပါတဲ့ ဇီဝကမ္မဆိုင်ရာ အာဟာရအားတိုးဆေးမျိုးပါ။ သူ့မှာက သြဂဲနစ်အက်စစ်အမျိုးမျိုး၊ glycan နဲ့ အမိုင်နိုအက်ဆစ်များ ပေါင်းစပ်ပါဝင်နေလို့ ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးကော ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်ကိုကော ကူညီထောက်ပံ့ပေးနိုင်ပါတယ်ရှင့်။ ဒါ့အပြင် အာဟာရစုပ်ယူနိုင်စွမ်းမြင့်စေပြီး အစာခြေအင်ဇိုင်းများကို လှုံ့ဆော်ပေးသလို ဘက်တီးရီးယားဒဏ်ကို လည်း ခံနိုင်ရည်ရှိစေလို့ ကြီးထွားနှုန်းနဲ့ ရှင်သန်နှုန်း မြင့်တက်စေမှာပါနော်။ နောက်တစ်ခု... Aqua Mix ကကောဆိုရင်တော့.. သူက ကယ်ဆီယမ်၊ မဂ္ဂနီဆီယမ်နှင့် ပိုတက်ဆီယမ် ပါဝင်တဲ့ အရောအ‌နှောဖြစ်လို့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေရဲ့ အသက်ရှင် နှုန်းကို တိုးမြင့်စေပြီး အစာခြေစနစ်ကိုလည်း တိုးတက်စေပါတယ်။ ပြီးတော့ ကြွက်သားများ ကျုံ့ခြင်းတင်းခြင်းများကိုလျော့စေကာ အရေခွံလဲနှုန်းမြင့်စေပြီး အခွံများကို ပိုမာကြော လာစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါတင်ပဲလားဆိုတော့...မဟုတ်သေးဘူး...ကြီးထွားနှုန်းလည်း ပိုကောင်းလာပြီး ဖမ်းဆီးချိန်မှာ အသွေးအရောင် လည်း ပိုလှနေစေမှာ ဖြစ်ပါတယ်ရှင့်။ ဆိုတော့ ဒါလေးတွေကို သုံးပေးမယ်ဆိုရင်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ ရှင်သန်ကြီးထွားနှုန်းမြင့်မားလာနိုင်တာဆိုတော့... ဝင်ငွေပိုတိုးလာမယ်ဆိုတာက ပြောနေစရာတောင် လိုမှာမဟုတ်ပါဘူးနော်.. ဒါလေးတွေလိုချင်တယ်ဆိုရင်တော့ ‘ဗွေဆော်ဦး’ မှာ ရနေပါပြီရှင့်...