"ရှားပါးမျိုးစိတ်ဝင် .. … …. … ဧရာဝတီ လင်းပိုင်များအကြောင်း" အပိုင်း (၁)

ကမ္ဘာပေါ်တွင် ရှင်သန်ကျက်စားနေသည့် ရေသတ္တဝါများအနက် သွေးနွေးနို့တိုက်သတ္တဝါမျိုးစိတ်သည် လင်းပိုင်၊ ဝေလငါးနှင့် ရေဝက်ဟူ၍ သုံးမျိုးရှိသည်ကို သိရပါသည်။ ၎င်းတို့သည် အများအားဖြင့် ရေငန်ဒေသ ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာများတွင် နေထိုင်ကျက်စားလေ့ ရှိကြပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် နုတ်သီးရှည် လင်းပိုင်၊ ဧရာဝတီလင်းပိုင်၊ ဘို့ပါးလင်းပိုင်၊ အပူပိုင်းအစက်ပါလင်းပိုင်၊ ပုလင်းနူတ်သီးလင်းပိုင် ဟူ၍ ရှိကြပါသည်။ လင်းပိုင်းများမှာ စုစုပေါင်းမျိုးစိတ်(၄၀)ခန့်နှင့် မျိုးစု (၁၇)ခုခန့် ရှိသည်ဟု သိရပါသည်။ လင်းပိုင်၏အရွယ်အစားမှာ ၁.၂ မီတာ (၄ပေ)ခန့်နှင် (၄၀) ကီလို (၉၀)ပေါင်မှ စ၍ ၉.၅မီတာ (၃၀) ပေနှင့် (၁၀တန်) အထိ အမျိုးမျိုး ကွဲကြားခြားနားကြပြီး တစ်ကမ္ဘာလုံးတွင် တွေ့ရှိရပါသည်။ လင်းပိုင်များမှာ ငါးငယ်များနှင့် ပြည်ကြီးငါးများကိုလည်း သူတို့၏အစာ အဖြစ်စားသုံးလေ့ရှိကြပါသည်။ Family(မျိုးရင်း) - Delphinidae သည် Order(မျိုးစဥ်) - cetacean တွင် အကြီးမားဆုံးဖြစ်ပြီး လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း (၁၀)သန်းခန့်တွင် စတင်ပေါ်ခဲ့ပါသည်။

မြန်မာနိုင်ငံတွင်တွေ့ရသော လင်းပိုင်များထဲမှ ဧရာဝတီလင်းပိုင်များအကြောင်းကို တင်ပြပါမည်။

ဧရာဝတီလင်းပိုင်

ကမ္ဘာပေါ်ရှိ ရေချိုဒေသတွင် ကျက်စားနေထိုင်သမျှ လင်းပိုင်အားလုံးကို "ဧရာဝတီလင်းပိုင် (Ayeyarwaddy Dolphins)”ဟု ခေါ်တွင်ကြပြီး သတ္တဗေဒအခေါ်မှာ Orcaella brevirostris ဟု သိရပါသည်။ ဧရာဝတီလင်းပိုင်သည် အရှေ့တောင်အာရှ၏ ထင်ရှားသော ပြယုဂ်တစ်ခုဖြစ်သည်။ ဧရာဝတီလင်းပိုင်များကို ဧရာဝတီမြစ်ထဲ စတင်တွေ့ရှိခဲ့၍ တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာရှိသော ရေချိုလင်းပိုင်အားလုံးကို စတင်တွေ့ရှိသူက "ဧရာဝတီလင်းပိုင်"ဟု ခေါ်ဆိုခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်ဟုသိရပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်တွေ့ရသော မျိုးစိတ်သစ်တစ်ခုအနေနှင့် ကမ္ဘာတွင် မှတ်တမ်းပြုခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ Orcaella brevirostris ဟု သိပ္ပံအမည်ပေးထားသော လင်းပိုင်များမှာ ကမ္ဘာပေါ်ရှိ ရေချိုလင်းပိုင်များအနက်မှ ရှားပါးမျိးနွယ်ဝင် မျိုးစိတ်တစ်ခုလည်း ဖြစ်ပါသည်။ တစ်ကမ္ဘာလုံးတွင် ဧရာဝတီမြစ်အပါအဝင် အာရှတိုက်နေရာ (၈)နေရာတွင်သာ တွေ့ရှိရသည့် ရှားပါးမျိုးစိတ်ဖြစ်ပါသည်။

ဧရာဝတီမြစ်အတွင်း တွေ့ရှိရသသည့် လင်းပိုင်ကိ မြစ်ဝက် (River Pig) ဟု ဖေါ်ပြထားကြောင်း ပျူလူမျိုးများနှင့် ပတ်သက်သော သမိုင်းမှတ်တမ်းများတွင် ကောက်နှုတ်တင်ပြထားပါသည်။ ယင်းအချက်ကြောင့် ဧရာဝတီလင်းပိုင်များမှာ ပျူလူများရှိခဲ့သည့် လွန်ခဲ့သော နှစ်(၁၀၀၀)ကျော်တည်းက ဧရာဝတီမြစ်အတွင်းရှိနေခဲ့ကြောင်း သိရှိနိုင်ခဲ့သည်။ ဧရာဝတီလင်းပိုင်းများသည် ဧရာဝတီမြစ်ဖြတ်သန်းစီးဆင်းရာ ကချင်၊ စစ်ကိုင်းနှင့် မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီးတစ်ဝိုက်တွင် ကျက်စားကြကြောင်း သိရှိရပါသည်။ ဧရာဝတီလင်းပိုင်များကို မြန်မာနိုင်ငံတွင်သာမက အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ အင်ဒိုနီးရှား၊ ထိုင်းနှင့် မဲခေါင်မြစ်အတွင်း၌လည်း တွေ့မြင်နိုင်ပါသည်။ ကမ္ဘာကျော်ရေချိုလင်းပိုင်များ ကျက်စားသည့်နေရာအဖြစ် ထင်ရှားသည့် ဧရာဝတီမြစ်၏ မင်းကွန်းနှင့် ကျောက်မြောင်းအကြား အစိတ်အပိုင်အတွင်း နေထိုင်ကျက်စားကြသည်။

ဧရာဝတီလင်းပိုင်၏ အရွယ်အစားမှာ အရှည် ၁.၂ မှ ၂.၇ မီတာအထိရှိပြီး အခြားရေချိုလင်းပိုင်များကဲ့သို့ ရှည်သောနှုတ်သီးရိုးတံမပါရှိဘဲ ဦးခေါင်းလုံးလုံးဝန်းဝန်းသဏ္ဍာန် ရှိသည်။ ကျောပြင်နှင့် နံဘေး အပြာရောင် (သို့) မွဲပြာရောင်ဖြစ်ကာ ဝမ်းဗိုက်ပိုင်းတစ်လျှောက်လုံးမှာ အရောင်ဖျော့၍ အဖြူရောင်သန်းသည်။ ရင်ပိုင်းရေယက် (၂) ခုမှာ လှော်တက်ပုံရှိပြီး ကျောဘက်ရေယက်တောင်မှာ လုံးဝန်းပါသည်။

ဧရာဝတီလင်းပိုင်သည် (၁၄)လကြာအောင် သန္ဓေဆောင်ပြီး တစ်ကြိမ်လျှင် တစ်ကောင်သာ သားမွေးသည်။ (၁၀)ကောင်ထက်နည်းသော အုပ်စုငယ်ဖြင့် တွေ့ရတတ်သည်။ အသံပြု၍ အသံလှိုင်းတုန့်ပြန်မှုကို အာရုံခံခြင်းဖြင့် အစာဖြစ်သော ငါး၊ ပုစွန်များကို ဖမ်းဆီးစားသုံးသည်။ ရေပေါ်သို့ ခုန်ပြန်လေ့မရှိဘဲ အသက်ရှူသည့် အခါ ဦးခေါင်းပိုင်းဖော်ပြီးမှ တဖြည်းဖြည်းနှင့် နောက်ကျောဘက်ရေယက်တို့ ပေါ်လာလေ့ရှိသည်။ ခန္ဓာကိုယ်ကို အနည်းငယ်ဖော်၍ ဖြည်းဖြည်း ရေကူးကြသည်။ ရေငုပ်လျှင် စက္ကန့် ၃၀မှ ၆၀ ထိ ကြာတတ်ပြီး ကြောက်လန့်ပါက ၁၂ မိနစ်ခန့် ကြောက်အားလန့်အားဖြင့် ရေငုပ်နိုင်ကြသည်။ သက်တမ်းအားဖြင့် အနှစ် (၃၀)ခန့်အထိ အသက်ရှင်နေထိုင်ကြပြီး သက်တမ်း(၇)နှစ်နှင့် (၉)နှစ်အကြား မျိုးပွားဖို့ အရွယ်ရောက်ကြပါသည်။

နှင်းဖြူဖြူ (ငါးလုပ်ငန်းဦးစီးဌာန)

မာလာမြိုင် ကုမ္ပဏီ ကြော်ငြာ

ပြောင်ခင်းမှာ ပေါင်းရှင်းဖို့ ဘူဒိုဇာ လာပြီ ဒိုး... ပြောင်းခင်း စိုက်နေရင်း ပေါင်းခင်းမဖြစ်သွားရအောင် မအပ်စပ်တဲ့ ပေါင်းတွေအကုန်ဒိုးဖို့ "ဘူဒိုဇာ" လာပြီဗျို့။ ပြောင်းခင်းထဲက ပေါင်းတွေကို အမြစ်ပြတ် သုတ်သင်ပေးမယ့် အစွမ်းထက်ထက် ဆေးတစ်လက် ဆိုရင် ပေါင်းမနိုင်ခင် "ပြောင်း" နိုင်ဖို့ ပြောင်းအထူး ရွေးချယ်ပေါင်းသတ်ဆေး "ဘူဒိုဇာ" နဲ့ဆိုရင် ဘယ်ပေါင်းတွေ ခံနိုင်ပါ့မလဲ? အဓိကပေါက်တတ်တဲ့ "မြေဇာ၊ မြက်ယား၊ ဆင်ငို၊ လက်သဲခွ၊ ဝမ်းဘဲစာ၊ လေးခွမြက်၊ ဝက်ကျွတ်၊ တောဟင်းနုနွယ်၊ မှိုချဥ်၊ ဟင်းဂလာ၊ ခွေးသေးပန်း၊ ဗောက်ပင်၊ ဗောက်လောက်ညို၊ ဆေးပုလဲ၊ ပရန္နဝါ၊ မြက်မုန်ညင်း" တို့ကို အမြစ်ပြတ် အထူးနှိမ်နင်းဖို့ "ဘူဒိုဇာ" ရှိရင် စိတ်သာချလိုက် ဦးကြီးတို့ရေ။ ပြောင်းဖူးပင် တစ်လသားမပြည့်မီ ပေါင်းအရွက် (၂-၄) ရွက် ထွက်ချိန်မှာ အချိန်မှန်မှန်နဲ့ မြန်မြန် သုံးထားဖို့ပဲ တိုက်တွန်းလိုက်ချင်တယ်ဗျ။ လက်မနှေးဘဲ အခုပဲ ပြောင်းခင်းထဲကပေါင်းတွေ "ဘူဒိုဇာ" နဲ့ ရှင်းလိုက်ရအောင်။

Read more

Facebook page သို့သွားရန်