ငလျင်ဒဏ်ကြောင့် ပျက်စီးထိခိုက်မှုဖြစ်ပွားခဲ့သော ငါးမွေးမြူရေးကန်များအပေါ် ပြန်လည်ကုစားဆောင်ရွက်နည်းများ

ပြင်းအားကြီးသောသဘာဝအန္တရာယ်များသည် လူ့ဘောင်နှင့် သက်ရှိများ၏ ဘေးကင်းလုံခြုံမှုကို ပြင်းထန်းသောသက်ရောက်မှုဖြင့် ထိခိုက်စေသည်။ ငလျင်ဖြစ်ပွားမှုသည် မျိုးစုံသောပျက်စီးမှုများကို ဖြစ်စေနိုင်သည့်အပြင် ရေကြီးနစ်မြုပ်ခြင်း၊မြေပြိုခြင်းနှင့်အတူငါးမွေးမြူရေးကန်များကိုလည်း ပြင်းထန် စွာထိခိုက်စေနိုင်သည်။ ထိုသို့ထိခိုက်စေသော ငါးမွေးမြူရေးလုပ်ငန်းများအတွက် ပြန်လည်ကုစားမှု ဆောင်ရွက်ခြင်း သည်အ‌ရေးပါလှသည်။

၁။ ထိခိုက်မှုအခြေအနေကို အရေးပေါ်သုံးသပ်ခြင်း(Emergency Assessment)

ငလျင်ဖြစ်ပွားပြီး‌နောက်တွင် ငါးမွေးမြူရေးကန်များအပေါ် အနီးကပ်သုံးသပ်ရန်လိုအပ်သည်။ ကန်နံရံများ ပျက်စီးခြင်း ရေပမာဏယုတ်လျော့သွားခြင်း၊ ငါးပျက်စီးသေဆုံးမှုနှုန်း အညစ်အကြေး ဝင်ရောက်မှု၊ မြေပြိုမှုများ စသည်ဖြင့်စစ်ဆေးမှုများပြုလုပ်ရမည်။

၂။ လုံခြုံရေးနှင့်ကန်အားထိန်းချုပ်မှု(Security & Containment)

သဘာဝဘေးအန္တရာယ်ဖြစ်ပြီးနောက်နယ်နမိတ်အတွင်းမှာ အန္တရာယ်တစ်ခုခုဆက်ပြီး ပြန့်နှံမှုမရှိ အောင်ထိန်းသိမ်းထားခြင်းဖြစ်သည်။ဥပမာ-ကန်အတွင်းရှိငါးများ ကန်ပြင်မရောက်ရှိဖို့၊ တားဆီးရန် ကန်နံရံ များကိုသဲအိတ်ဖို့ခြင်း၊ ပြုပြင်ခြင်း၊ ကာရံခြင်းနှင့် အညစ်အကြေးများကိုချက်ခြင်းဖယ်ရှားခြင်း၊ ကန်ရေသန့် ရှင်းအောင်ပြုလုပ်ခြင်း၊ ရေကြီး/ရေလွှမ်းမိုးခြင်းမဖြစ်အောင် Water Outlet ပိတ်ခြင်း၊ အရေးပေါ်ကာရံခြင်းကို ဆောင်ရွက်ခြင်းပြုလုပ်ရပါမည်။

၃။ ကန်ရေသန့်ရှင်းအောင်ပြန်လည်ဆောင်ရွက်ခြင်း(Water Quality Recovery)

ငလျင်ကြောင့်ရေညစ်ညမ်းမှုဖြစ်နိုင်သဖြင့် ကန်အရည်အသွေးဆိုင်ရာ တိုင်းတာစစ်ဆေးမှုများဖြစ်သည့် pH ၊ Dissolved Oxygen၊ Ammonia၊ Nitrite စသည်တို့ကို စစ်ဆေးထားကာ လိုအပ်သည့် ကန်ရေပြုပြင်မှုများကို အလျင်အမြန်ဆောင်ရွက်ရန်လိုသည်။ DO လုံလောက်စွာရရှိရန် အရေးပေါ်လေသွင်းပေးခြင်း(Aeration)၊ ရေလဲလှယ်ခြင်း (Water Exchange)တို့ပြုလုပ်ပေးခြင်းဖြင့် ကန်အတွင်းရှိ ညစ်ညမ်းမှုများကို လျှော့ချနိုင်သည်။

၄။ ငါးကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှု(Fish Health Management)

ပျက်ဆီးမှုကြောင့် ထိခိုက်ဒဏ်ရာရသည့် ငါးများအား သက်သာပြီး ပြန်လည်ကျန်းမာစေရန်နှင့် ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုများပြန်လည်လုပ်ဆောင်ရန်လိုသည်။

သင့်လျော်သောကုသမှုများဖြစ်သည့် -

(က) Saline Treatment - ဆား (NaCl) ကိုရေထဲတွင် အချိုးကျကျဖျော်ထားပြီး ငါးကိုအချိန်တိုအတွင်း (သိပ်ပြီးမကြာစေရ)စိမ်းထားခြင်းဖြင့် ပြင်ပပိုးမွှားများ ဘတ်တီးရီယား များကိုသေစေနိုင်သည်။

(ခ)Quarantine Pond - ထိခိုက်ဒဏ်ရာရထားသော ငါးများကိုသင့်လျှော်သည့်ကုသမှုတစ်ခုခု ဆောင်ရွက်ပြီး ယင်းတို့ချည်းသီးသန့်ခွဲ၍ စောင့်ကြည့်မှု့ဆောင်ရွက်သည့်ကန် စသည်တို့ကိုပြုလုပ်ရမည်။ သီးသန့်ထားခြင်းသည်‌ ရောဂါကူးစက်မှု့မှကာကွယ်နိုင်သည်။

ထိခိုက်ဒဏ်ရာရထားသည့် ငါးများအမြန်ဆုံးပြန်လည် ကျန်းမာသန်စွမ်းရေးအတွက် ယင်းတို့ကို ကျွေးသောအစားသည် အာဟာရ နှင့်‌ ဗီတာမင်၊ သတ္တုဓာတ်များ ပြည့်ဝစွာ ပါဝင်ဘို့အ‌ရေးကြီးသည်။ ငါးများသာမကပုစွန်များအတွက်ပါ ရောဂါဒဏ်ခံနိုင်ရေး၊ ကျန်းမာသန်စွမ်းရေးအတွက်အဆိုပါ လိုအပ်ချက်များဖြည့် ဆည်းပေးရမည်။ ဥပမာ-ကယ်လ်ဆီယမ်၊ မဂ္ဂနီဆီယမ်၊ ပိုတတ်ဆီယမ်၊ ဗီတာမင်နှင့် သြဂဲနစ်အက်စစ်များအချိုးကျ စွာပါဝင်ပေါင်းစပ်ထားသည့် အဆင့်မြင့်စံချိန်မီ ထုတ်ကုန်များကို အစာတွင်ရောစပ်ကျွေးမွေးခြင်းဖြင့် အမြန်ဆုံးကျန်းမာသန်စွမ်း ကြီးထွားနှုန်းကောင်းလာမည်မှာ မလွှဲဧကန်ဖြစ်ပါသည်။

၅။ ငါးမွေးကန်ပြန်လည်တည်ဆောက်ခြင်း။(Rehabilitation)

ကန်နံရံများပြုပြင်ခြင်း၊ ကန်အနက်အနိမ့်အမြင့် ညီညာစေရန်မြေပြုပြင်ခြင်း၊ ရေစီးကြောင်းများပြင်ဆင်ခြင်း၊ ရေသွင်း/‌ရေထုတ်စနစ် ပြန်လည်ကောင်းမွန်အောင်ပြုလုပ်ခြင်း၊ ကန်တာဘောင်များ ကြံခိုင်အောင်ဆောင်ရွက် ခြင်းများကို အကောင်းဆုံးလုပ်ဆောင်ရန် လုပ်ငန်းစဉ်များချမှတ်ရမည်။ တာရှည်တည်မြဲစွာ ပြန်လည်ဖွံ့ဖြိုးနိုင်ရန် လိုအပ်ပါက ဒီဇိုင်းပြင်ဆင်မှုများဆောင်ရွက်ရန်လိုသည်။

၆။ အရေးပေါ်အကူအညီနှင့်လူမှုဘက်ထောက်ခံမှု(Emergency Assistance and Support)

နယ်မြေခံဒေသဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းများ၊ NGOများ နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းများမှ အကူအညီတောင်းခံခြင်းဖြင့် သက်ဆိုင်သော အထောက်အကူပြု ပစ္စည်းကိရိယာများ၊ ငွေကြေးအကူအညီများရရှိနိုင်သည်။ ထိခိုက်ပျက်စီး ဆုံးရှုံးမှုစာရင်းများပြုစု၍ ပံ့ပိုးမှုပေးရန်တောင်းခံမှု့များလဲ တဆက်တည်းလုပ်ဆောင်သင့်ပါသည်။

၇။ သုံးသပ်ချက်(Conclusion)

ငလျင်ကြောင့်ထိခိုက်သော ငါးမွေးမြူးရေးကန်များသည် သဘာ၀ဘေးအန္တရာယ်ကြောင့် ဖြစ်ပွားနိုင်သော ပျက်စီးမှုများ၏တစ်ခုဖြစ်သည်။ ထိုသို့သောအခြေအနေများတွင် ချက်ချင်းပြန်လည်ကုစားမှု ဆောင်ရွက်ခြင်းသည် သက်မွေး၀မ်းကြောင်းအတွက် အလွန်အရေးကြီးသည်။ စနစ်တကျပြန်လည်ပြုပြင်မှုများ နှင့်အတူအဆင်ပြေ ချောမွေ့စွာ ဆောင်ရွက်နိုင်ရန် စီမံချက်များသည် ကုန်ကျစရိတ်နှင့် အချိန်နှစ်ခုစလုံးအတွက် ထိရောက်မှု ရှိစေနိုင်မည်ဖြစ်ပါသည်။

ဆောင်းပါးများ/သတင်းများ ပြန်လည်ကူးယူဖော်ပြလိုပါက "အစိမ်းရောင်လမ်းမှ ကူးယူဖော်ပြပါသည်" ဟုထည့်ပေးပါရန် မေတ္တာရပ်ခံအပ်ပါသည်။

ဗွေဆော်ဦး ကြော်ငြာ

ကိုယ်မွေးထားတဲ့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ မြန်မြန်ကြီး၊ များများရှင်စေချင်တယ်ဆိုရင်... အားဆေးကောင်းလေးတွေ ရှိနေပါတယ်ရှင့်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ အားရှိသန်မာထွားကျိုင်းသွားစေမဲ့ Aqua Calcium, Aqua Booster, Aqua Mix ဆိုတဲ့ ဆေးလေးတွေပါနော်.. Aqua Calcium ဆိုတာက.. နာမည်နဲ့လိုက်အောင်ပဲ ငါး၊ ပုစွန်တွေအတွက်လိုအပ်တဲ့ ကယ်လ်ဆီယမ်များ ခဲပျစ်ပါဝင်နေတဲ့ အရည်မျိုးဖြစ်ပြီး ဗီတာမင်စီလည်း ပါဝင်ပါတယ်ရှင့်..။ ဒါလေးထည့်ပေးလိုက်ရင် ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကြီးထွားနှုန်း၊ အရွယ်အစားနဲ့ အသက်ရှင်နှုန်းတို့ကို မြှင့်တင်ပေးပြီး ကန်ထဲမှာလည်း နိုက်ထရိတ်များလျော့ကျအောင် ဆောင်ရွက်ပေးမှာပါနော်..။ Aqua Booster ဆိုတာကတော့… ဘတ်တီးရီးယား၊ ဗိုင်းရပ်၊ ပရိုတိုဇိုအာတွေရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုကို ခံနိုင်ရည်ပိုရှိစေမဲ့ အရေးပါတဲ့ ဇီဝကမ္မဆိုင်ရာ အာဟာရအားတိုးဆေးမျိုးပါ။ သူ့မှာက သြဂဲနစ်အက်စစ်အမျိုးမျိုး၊ glycan နဲ့ အမိုင်နိုအက်ဆစ်များ ပေါင်းစပ်ပါဝင်နေလို့ ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးကော ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်ကိုကော ကူညီထောက်ပံ့ပေးနိုင်ပါတယ်ရှင့်။ ဒါ့အပြင် အာဟာရစုပ်ယူနိုင်စွမ်းမြင့်စေပြီး အစာခြေအင်ဇိုင်းများကို လှုံ့ဆော်ပေးသလို ဘက်တီးရီးယားဒဏ်ကို လည်း ခံနိုင်ရည်ရှိစေလို့ ကြီးထွားနှုန်းနဲ့ ရှင်သန်နှုန်း မြင့်တက်စေမှာပါနော်။ နောက်တစ်ခု... Aqua Mix ကကောဆိုရင်တော့.. သူက ကယ်ဆီယမ်၊ မဂ္ဂနီဆီယမ်နှင့် ပိုတက်ဆီယမ် ပါဝင်တဲ့ အရောအ‌နှောဖြစ်လို့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေရဲ့ အသက်ရှင် နှုန်းကို တိုးမြင့်စေပြီး အစာခြေစနစ်ကိုလည်း တိုးတက်စေပါတယ်။ ပြီးတော့ ကြွက်သားများ ကျုံ့ခြင်းတင်းခြင်းများကိုလျော့စေကာ အရေခွံလဲနှုန်းမြင့်စေပြီး အခွံများကို ပိုမာကြော လာစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါတင်ပဲလားဆိုတော့...မဟုတ်သေးဘူး...ကြီးထွားနှုန်းလည်း ပိုကောင်းလာပြီး ဖမ်းဆီးချိန်မှာ အသွေးအရောင် လည်း ပိုလှနေစေမှာ ဖြစ်ပါတယ်ရှင့်။ ဆိုတော့ ဒါလေးတွေကို သုံးပေးမယ်ဆိုရင်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ ရှင်သန်ကြီးထွားနှုန်းမြင့်မားလာနိုင်တာဆိုတော့... ဝင်ငွေပိုတိုးလာမယ်ဆိုတာက ပြောနေစရာတောင် လိုမှာမဟုတ်ပါဘူးနော်.. ဒါလေးတွေလိုချင်တယ်ဆိုရင်တော့ ‘ဗွေဆော်ဦး’ မှာ ရနေပါပြီရှင့်...