အခြေခံစိုက်ပျိုးရေးသိပ္ပံပညာ အပိုင်း (၃၆) အင်းဆက်ပိုးမွှားများကို ‌သိပ္ပံနည်းကျလေ့လာခြင်း (သို့) ကိမိလဗေဒ

Chapter (21) Entomology (ကိမိလဗေဒ)

အင်းဆက်ဟုဆိုလိုက်သည်နှင့် သာမန်အားဖြင့် လူကိုဒုက္ခပေးတတ်သောအကောင်ဟု ယူဆတတ်ကြသည်။ တကယ်တွင်မူ အင်းဆက်များတွင်လည်း လူကိုကောင်းကျိုးပေးသည့် သတ္တဝါများ ရှိနေသည်။ ထိုထိုအားဖြင့် ဒုက္ခပေးတတ်သည့်အကောင်များကို ဖယ်ရှားနှိမ်နင်းနိုင်ရေး၊ ကောင်းကျိုးပေးသည့်အကောင်များကို မွေးမြူအသုံးချရေး ဆိုသည်များကို လေ့လာခြင်းဖြင့် ကိမိလဗေဒဆိုတာ ပေါ်လာသည်။

ကိမိလဗေဒ (Entomology) သည် သတ္တဗေဒ (Zoology) ၏ ဘာသာရပ်ခွဲတစ်ခုဖြစ်ပြီး အင်း ဆက်ပိုးမွှားများကို သိပ္ပံနည်းကျလေ့လာသော ဘာသာရပ်ဖြစ်သည်။ ထို့အပြင်  အင်းဆက်ပိုးများနှင့် လူသားများ၊ ပတ်ဝန်းကျင်၊ အခြားသက်ရှိများနှင့် ၎င်းတို့၏ဆက်နွှယ်မှုကို လေ့လာခြင်းလည်း ဖြစ်သည်။ 

အင်းဆက်များသည် လူသားတို့အပေါ် ဆိုးကျိုးအန္တရာယ်ရှိသော်လည်း ကောင်းမွန်သော အကျိုးသက်ရောက်မှုရှိသည့် စီးပွားရေးအရ အရေးပါသည့် စီးပွားရေးကိမိလဗေဒ (Economic Entomology) ကဲ့သို့ အရေးကြီးသော အခန်းကဏ္ဍများလည်း ပါဝင်သည်။ 

ကိမိလဗေဒသည် ဇီ၀မျိုးကွဲများ လေ့လာခြင်းနှင့် ပတ်၀န်းကျင်အရည်အသွေးကို အကဲဖြတ်ရာတွင် အရေးကြီးသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါ၀င်သည်။ အင်းဆက်ပိုးမွှားများကို လေ့လာခြင်းမှ ရရှိသော အသိပညာ ဗဟုသုတများအားဖြင့် ကိမိလဗေဒပညာရှင်များသည် ခေတ်မီစီးပွားရေးကို အကျိုးပြုနိုင်သော အင်းဆက်ပိုးမွှားများကို ထိန်းချုပ်နိုင်သည့်  နည်းလမ်းများစွာကို တီထွင်နိုင်ခဲ့ပါသည်။ 

အချို့သော အင်းဆက်ပိုးများကို လူတို့အားခြိမ်းခြောက်သူများအဖြစ်လည်းကောင်း၊ ကောက်ပဲ သီးနှံများကို ဖျက်ဆီးသူများအဖြစ်လည်းကောင်း၊ ရောဂါပျံ့နှံ့စေသူများအဖြစ်လည်းကောင်း သတ်မှတ်ကြပါသည်။ ဓာတု၊ ဇီဝဗေဒ၊ ယဉ်ကျေးမှုနှင့် သန့်ရှင်းရေး မဟာ ဗျူဟာများ ပေါင်းစပ်ထားသော ပိုးမွှားနှိမ်နင်းရေး စီမံချက်များကို ပေါင်းစပ်သည့် နည်းစနစ်များသည် အင်းဆက်ပိုးများမှ စိုက်ပျိုးရေးထုတ်ကုန်များပျက်စီးမှုကို ထိန်းချုပ်ရန်အတွက် ဖြစ်ပါသည်။ 

အင်းဆက်ပိုးမွှားများကို လေ့လာခြင်းမှ ရရှိသော အကျိုးကျေးဇူးများအားဖြင့် ပိုးမွှားနှိမ်နင်းရေး စီမံခန့်ခွဲမှုတိုးတက်မှုများနှင့် မျိုးရိုးဗီဇဆိုင်ရာ သုတေသနများတွင် တိုးတက်မှုများ ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ 

သစ်သီးများတွင် ကျရောက်သော သေးငယ်သည့် ယင်ကောင်ဖြစ်သည့် ဒရောဆိုဖီလာ မီလန်နိုဂက်စတာ (Drosophila melanogaster)ကို မွေးမြူကာ လေ့လာသော တွေ့ရှိချက်များသည် ယနေ့ဆောင်ရွက်နေသည့် မျိုးရိုးဗီဇဆိုင်ရာ သုတေသနဆောင်ရွက်မှုများအတွက် အရေးအကြီးဆုံး အခြေခံအုတ်မြစ်အဖြစ် တွေ့ရှိရသည်။ ဇီဝဓာတု၊ ဖွံ့ဖြိုးမှု၊ အပြုအမူ၊ ပတ်၀န်းကျင်နှင့် ဂေဟဗေဒဆိုင်ရာ လေ့လာမှုများတွင်လည်း အင်းဆက်များကို အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ 

အင်းဆက်များသည် ဂေဟစနစ်တွင် လုပ်ဆောင်မှုများစွာ ရှိသည်။ ဥပမာ - ပုစဉ်းကြီးနှင် ရှိခိုးကောင်သည် သားရဲကောင်များအဖြစ်လည်းကောင်း၊ အဆွေးစားအင်းဆက်များသည် အော်ဂဲနစ်ပစ္စည်းများ ဖြိုခွဲရာတွင်လည်းကောင်း တာဝန်ထမ်းဆောင်ကြကြောင်း ကိမိလဗေဒဆိုင်ရာ သုတေသနများက ဖော်ပြကြသည်။ 

စမ်းချောင်းများ၌ နေထိုင်သော အင်းဆက်ပိုးများဖြစ်သည့် မေဖလိုင်း၊ ကက်ဒစ်စ်ဖလိုင်း၊ စတုန်းဖလိုင်း တို့သည် ရေချို၌ ကျက်စားကြပြီး ရေ၏ အရည်အသွေးကို တိုင်းတာရာတွင် ဇီဝဗေဒအညွှန်းကိန်းအဖြစ် အသုံးပြုကြသည်။ ထို့အပြင် အင်းဆက်များကို မှုခင်းဆိုင်ရာ ကိမိလဗေဒ ပညာရှင်များက အရပ်ဖက်နှင့်ရာဇ၀တ်မှု နှစ်မျိုးလုံး၏ ဥပဒေရေးရာနှင့်ဆိုင်သည့် အခြေအနေ အမျိုးမျိုးတွင် အသုံးပြုကြသည်။ 

စိုက်ပျိုးရေးတွင် အင်းဆက်ပိုးများသည် အန္တရာယ်ဖြစ်စေနိုင်သော မျိုးစိတ်များရှိသကဲ့သို့ အကျိုးရှိသော မျိုးစိတ်များစွာလည်း ရှိသည်။ စိုက်ပျိုးရေးကဏ္ဍတွင် အစားအစာနှင့် လျှော်မျှင်အတွက် သီးနှံများ စိုက်ပျိုးခြင်း၊ သစ်သီးဝလံ (သစ်သီး၊ ပန်းနှင့်အဆင်တန်ဆာပင်)၊ သစ်တော (စီမံခန့်ခွဲမှု၊ သစ်ထုတ်လုပ်မှုနှင့် သစ်ထုတ်ကုန်များ)၊ တိရစ္ဆာန်သိပ္ပံ (တိရစ္ဆာန်မွေးမြူရေး၊ အိမ်မွေးတိရစ္ဆာန်များ သို့မဟုတ် အစားအစာထုတ်လုပ်မှုအတွက်) တို့လည်း ပါဝင်သည်။ 

အင်းဆက်များသည် လူတို့၏ အစားအစာနှင့် လျှော်မျှင်အတွက် အဓိကပြိုင်ဘက်များ ဖြစ်သည်။ နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း အင်းဆက်များသည် သီးနှံစိုက်ခင်းများ၊ ဟင်းသီးဟင်းရွက်များ၊ သစ်သီးများနှင့် လျှော်မျှင်များ၏ ကြီးထွားမှု၊ ထုတ်လုပ်မှု၊ သိုလှောင်ခြင်း၊ ပြုပြင်ခြင်းနှင့် ဖြန့်ဖြူးခြင်း အဆင့်အားလုံးတွင် ဒေါ်လာသန်းပေါင်းများစွာ ပျက်စီးဆုံးရှုံးမှုကို ဖြစ်ပေါ် စေသည်။ 

အင်းဆက်များသည် ကျွန်ုပ်တို့၏ လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွက် ဆိုးကျိုးဖြစ်စေသည့် ပိုးမွှားများအနေနှင့်သာမကပဲ လူတို့ကို အကျိုးပြုသည့် အင်းဆက်များလည်း ဖြစ်ပါသည်။။ အင်းဆက်များသည် အစာကွင်းဆက်၏ အရေးကြီးသော အစိတ်အပိုင်းဖြစ်သည်။  ငှက်များနှင့် ငါးများသည် အင်းဆက်ပိုးများကို တိုက်ရိုက် စားသောက်ကြသည်။ နို့တိုက် သတ္တဝါများနှင့် တွားသွားသတ္တဝါ များစွာသည်လည်း အင်းဆက်ပိုးများကို စားကြသည်။ သွယ်ဝိုက်သော ပံ့ပိုးမှုများအနေဖြင့် ပျား၏အလုပ်တွင် တွေ့မြင်နိုင်ပါသည်။ 

ပျားများသည် ပျားရည် ထုတ်လုပ်ရုံသာမက အပင်များကို ၀တ်မှုန်ကူးရာတွင် အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါ၀င်သည်။ အချို့သော အင်းဆက်များသည် အန္တရာယ်ရှိသည်ဟု ယူဆရသော အခြားအင်းဆက်ပိုးမွှားများကို ဖျက်ဆီးခြင်းအားဖြင့် လူသားများအတွက် အထောက်အကူ ဖြစ်စေသည်။ အခြားအသုံးဝင်သော အင်းဆက်ပိုးမွှားများ၏ ဥပမာတစ်ခုမှာ ပိုးချည်ဖလံဖြစ်ပြီး တန်ဖိုးရှိသော ပိုးထည်ကဲ့သို့ အဝတ်အစားနှင့် အခြားပစ္စည်းများအတွက် တန်ဖိုးရှိသော ပိုးမျှင်ကို ထုတ်လုပ်သည်။ 

လယ်ယာကဏ္ဍတွင်သာမက ပတ်၀န်းကျင်သိပ္ပံတွင် အင်းဆက်များသည်  ပတ်ဝန်းကျင်ရှိ များစွာသော ဓာတုပစ္စည်းများ၊ တွင်းထွက်ပစ္စည်းများနှင့် အော်ဂဲနစ်ပစ္စည်းများကို ဖြိုခွဲရာတွင် ပါဝင်လုပ်ဆောင်ပြီး ပြန်လည်အသုံးပြုရာတွင် အထောက်အကူဖြစ်စေသည်။ ကမ္ဘာမြေအတွက် အလွန်အရေးကြီးသော ဤဖြိုခွဲ ပျက်စီးခြင်း ဖြစ်စဉ်တွင် အင်းဆက်ပိုးများသည် အဓိကကျသော ကဏ္ဍမှပါဝင်သည်။ 

ထို့ကြောင့် ဇီဝနှင့်ဓာတုနည်းပညာအားဖြင့် ပိုးမွှားထိန်းချုပ်ရေး၊ အစားအစာနှင့် လျှော်မျှင် ထုတ်လုပ်မှုတွင်လည်းကောင်း၊ သိုလှောင်ခြင်းတွင်လည်းကောင်း၊  ကပ်ရောဂါများအတွက် ဆေးဝါးများ ထုတ်လုပ်ရာတွင်လည်းကောင်း၊ ဇီဝမျိုးကွဲများအတွက်လည်းကောင်း၊ အခြား သိပ္ပံနယ်ပယ် အမျိုးမျိုး၏ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုအတွက် အခြေခံဖြစ်သော အင်းဆက်ပိုးမွှားများကို လေ့လာသည့် ကိမိလဗေဒ ဘာသာရပ်သည် သိရှိလေ့လာရန် လိုအပ်သော ဘာသာရပ်ဖြစ်ပါသည်။

ကိမိလဗေဒ ဘာသာကြီး၏အောက်တွင်

• (၁) စိုက်ပျိူးရေးဆိုင်ရာ ကိမိလဗေဒ (Agricultural Entomology)
• (၂) မွေးမြူကုသရေးဆိုင်ရာကိမိလဗေဒ (Veterinary Entomology)
• (၃) သစ်တောဆိုင်ရာ ကိမိလဗေဒ (Forest Entomology)
• (၄) ဆေးပညာဆိုင်ရာ ကိမိလဗေဒ (Medical Entomology)
• (၅) စက်မှုလုပ်ငန်းဆိုင်ရာ ကိမိလဗေဒ (Industrial Entomology)
• (၆) သိုလှောင်ပစ္စည်းများဆိုင်ရာ ကိမိလဗေဒ (Stored-Product Entomology) စသည်ဖြင့် အသေးစိတ်လေ့လာနိုင်ပါသည်။ 

ထို့အတူ အင်းဆက် (Insects) များကို လေ့လာရာတွင်လည်း...

• (က) အင်းဆက် ပြင်ပရုပ်သွင်လေ့လာခြင်းပညာ (Insect Morphology)
• (ခ) အင်းဆက်များ အမျိုးအစားခွဲခြားခြင်းပညာ (Insect Systematics/Taxonomy)
• (ဂ) အင်းဆက်ဂေဟဗေဒပညာ (Insect Ecology)
• (ဃ) အင်းဆက်ဇီဝကမ္မဗေဒ ပညာ (Insect Physiology)
• (င) အင်းဆက်ရောဂါဗေဒ (Insect Pathology)
• (စ) အင်းဆက်ပိုးများ၏ အဆိပ်အတောက်ဖြစ်မှုကို လေ့လာသောပညာ (Insect Toxicology)
• (ဆ) အင်းဆက်အပြုအမူများကို လေ့လာသော ပညာ (Insect behaviors) စသည်တို့ဖြင့် လေ့လာသင်ယူစရာ များလှပါသည်။

 စိုက်ပျိုးရေးတွင်ကျရောက်ဖျက်ဆီးသော အင်းဆက်ဖျက်ပိုးများ (Agricultural Insect Pests) ကို ကာကွယ်နှိမ်နင်း (Insect Pest Control) ရာတွင်လည်း ..

• (၁) စိုက်ပျိုးနည်းစနစ်များဖြင့် ကာကွယ်ခြင်း (Cultural Control) ဥပမာ - ထယ်ထိုးမြေမြှုပ်ခြင်း
• (၂) လူ (သို့မဟုတ်) စက်ကိရိယာများဖြင့်နှိမ်နှင်းခြင်း (Physical or Mechanical Control) ဥပမာ - မီးရှို့ပစ်ခြင်း၊ လက်နှင့်ကောက်ခြင်း
• (၃) ဇီဝသက်ရှိများဖြင့်နှိမ်နင်းခြင်း (Biological Control) ဥပမာ - ကပ်ပါး နကျီကောင်များစိုက်ကွင်းအတွင်းလွှတ်ခြင်း၊ ဘဲမွေး၍လွှတ်ကျောင်းပေးခြင်းဖြင့် ဘဲများက အင်းဆက် ပိုးလောင်းများအား စားသောက်ပစ်ခြင်း
• (၄) ဓာတုဆေးဝါးများဖြင့်နှိမ်နင်းခြင်း (Chemical Control) ဥပမာ - စိုက်ပျိုးရေး ဆေးဆိုင်များရှိ ပိုးသတ်ဆေး (Commercial Insecticides)၊ ဆေးဖျန်းကိရိယာ (Spraying Equipments) များ ဝယ်ယူ၍ စိုက်ခင်းများတွင် ဆေးဖျန်းခြင်းဖြစ်ပါသည်။

အမြန်ဆန်ဆုံးနှင့် အလွယ်ကူဆုံးနည်းဖြစ်သော်လည်း ပတ်ဝန်းကျင်ထိခိုက်မှု၊ ညစ်ညမ်းစေမှု အနည်းဆုံး၊ (Minimum Environmental Pollution) ဖြစ်အောင် ဂရုစိုက်ရပါမည်။ 

ပိုးသတ်ဆေးနှင့် ပတ်သက်သော ဓာတုဗေဒ (Pesticide Chemistry)၊ ပိုးသတ်ဆေး အဆိပ်အတောက်ပညာ (Pesticide Toxicology) ရပ်များကို ဘက်ပေါင်းစုံမှလေ့လာပြီး စနစ်တကျ အသုံးပြုစေသင့်ပါသည်။ ကျွန်တော်တို့ကျောင်းသားဘဝက ယခင် စိုက်ပျိးရေးဓာတုဗေဒဌာန (Agricultural Chemistry Department) မှ ဆရာဦးပေါက်မှာ ဤဘာသာရပ်ဖြင့် မဟာဒဿနပညာ (Master of Philosophy – M.Phil.) ကို အင်္ဂလန်နိုင်ငံမှ ဘွဲ့ရခဲ့ပါသည်။ ဆရာကကွယ်လွန်သွားပါပြီ။ ယခုတော့ ဘယ်သူတွေ ဘွဲ့ရခဲ့မှန်း မသိတော့ပါ။

• (၅) နောက်ဆုံးပေါ်နည်းကတော့ နည်းလမ်းပေါင်းစုံဖြင့် စုပေါင်းနှိမ်နှင်းခြင်း (Integrated Pest Management - IPM) တို့ဖြစ်ပါသည်။

(နောက်မှ အသေးစိတ်ရေး၊ ဆွေးနွေးပါဦးမည်)

(ဒေါက်တာမျိုးကြွယ်) 

ဆောင်းပါးများ/သတင်းများ ပြန်လည်ကူးယူဖော်ပြလိုပါက "အစိမ်းရောင်လမ်းမှ ကူးယူဖော်ပြပါသည်" ဟုထည့်ပေးပါရန် မေတ္တာရပ်ခံအပ်ပါသည်။ 

မာလာမြိုင် ကုမ္ပဏီ ကြော်ငြာ

ပြောင်ခင်းမှာ ပေါင်းရှင်းဖို့ ဘူဒိုဇာ လာပြီ ဒိုး... ပြောင်းခင်း စိုက်နေရင်း ပေါင်းခင်းမဖြစ်သွားရအောင် မအပ်စပ်တဲ့ ပေါင်းတွေအကုန်ဒိုးဖို့ "ဘူဒိုဇာ" လာပြီဗျို့။ ပြောင်းခင်းထဲက ပေါင်းတွေကို အမြစ်ပြတ် သုတ်သင်ပေးမယ့် အစွမ်းထက်ထက် ဆေးတစ်လက် ဆိုရင် ပေါင်းမနိုင်ခင် "ပြောင်း" နိုင်ဖို့ ပြောင်းအထူး ရွေးချယ်ပေါင်းသတ်ဆေး "ဘူဒိုဇာ" နဲ့ဆိုရင် ဘယ်ပေါင်းတွေ ခံနိုင်ပါ့မလဲ? အဓိကပေါက်တတ်တဲ့ "မြေဇာ၊ မြက်ယား၊ ဆင်ငို၊ လက်သဲခွ၊ ဝမ်းဘဲစာ၊ လေးခွမြက်၊ ဝက်ကျွတ်၊ တောဟင်းနုနွယ်၊ မှိုချဥ်၊ ဟင်းဂလာ၊ ခွေးသေးပန်း၊ ဗောက်ပင်၊ ဗောက်လောက်ညို၊ ဆေးပုလဲ၊ ပရန္နဝါ၊ မြက်မုန်ညင်း" တို့ကို အမြစ်ပြတ် အထူးနှိမ်နင်းဖို့ "ဘူဒိုဇာ" ရှိရင် စိတ်သာချလိုက် ဦးကြီးတို့ရေ။ ပြောင်းဖူးပင် တစ်လသားမပြည့်မီ ပေါင်းအရွက် (၂-၄) ရွက် ထွက်ချိန်မှာ အချိန်မှန်မှန်နဲ့ မြန်မြန် သုံးထားဖို့ပဲ တိုက်တွန်းလိုက်ချင်တယ်ဗျ။ လက်မနှေးဘဲ အခုပဲ ပြောင်းခင်းထဲကပေါင်းတွေ "ဘူဒိုဇာ" နဲ့ ရှင်းလိုက်ရအောင်။

Read more

Facebook page သို့သွားရန်