အပင်နဲ့ တိရစ္ဆာန်များက ရရှိနိုင်တဲ့ သဘာဝမြေဩဇာများ

Basic Agricultural Science – (101) The Fertilizers (Part - 4)

အခြေခံစိုက်ပျိုးရေးသိပ္ပံပညာ - (၁၀၁) မြေဩဇာများ အကြောင်း - အဆက် (အပိုင်း - ၄)

လင်းနို့ချေး၊ ငှက်ချေးမြေဩဇာ (Guano) ဂွာနိုသည် စပိန်ဘာသာစကား ဖြစ်ပြီး ပင်လယ်ငှက်များ၏ချေး (The excrement of seabirds)၊ လင်းနို့ချေး (The excrement of cave-dwelling Bats) ဟူ၍အဓိပ္ပာယ်ရှိပါသည်။ အပင်များအတွက် အာဟာရဓာတ် အထူးသဖြင့် ဖော့စဖောရပ်များစွာပါရှိပြီး သဘာဝမြေဩဇာအနေနှင့် ရာစုနှစ်ပေါင်းများ စွာ အသုံးပြုခဲ့ကြပါသည်။ ဤမြေဩဇာ ရောင်းဝယ်ရေးသည် ၂၀၂၀-ခုနှစ်တွင် အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၀.၅ ဘီလီယမ်ရှိရာကနေ ၂၀၂၈-ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၀.၈ ဘီလီယမ်အထိ ရောက်ရှိ ရောင်းဝယ်ဖောက်ကားမှုပြုကြလိမ့်မည်ဟု ခန့်မှန်းတွက်ချက်ထားပါသည်။

ဤမြေဩဇာ၏ ဂုဏ်သတ္တိများမှာ -

မြေဆီလွှာဖြည့်တည်း၊ တည်ဆောက်ခြင်း (Soil Builders)
အားကစား၊ အလှစိုက် မြက်ခင်းများကောင်းမွန်ရန် ပြုပြင်ပေးခြင်း (Lawn Treatment)
မှိုသတ်ပေးနိုင်ခြင်း (Fungicides – When fed to plants through the leaves)
နီမတုတ်များသတ်ပေးခြင်း (Nematicides – Decomposing microbes help control nematodes)
မြေဆွေးဖြစ်ပေါ်မှုမြန်ဆန်စေခြင်း (Composting activator – nutrients and microbes build up decomposition) စသည်တို့ဖြစ်ပါသည်။

အရိုးမှုန့်မြေဩဇာ (Bone Meal) တိရစ္ဆာန်များ၏အရိုး (Animal Bones) အထူးသဖြင့် နွားရိုး (Cattle Bones) ကို ကြိတ်ခွဲ၍ သဘာဝမြေဩဇာ ပြုလုပ်ထားခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ အရိုးများတွင် နိုက်တြိုဂျင် ၃.၅%၊ ဖောစဖောရပ် ၁၈% ပါဝင်သည်။ သွေးများဖြင့် ပြုလုပ်သော မြေဩဇာ (Blood Meal) တွင် နိုက်တြိုဂျင် ၁၂% အထိပါဝင်ပါသည်။

လူ၏မစင် (Human Excreata as a Fertilizer/Night Soil) ယခင်က မြေဩဇာအဖြစ်သုံးခဲ့သော်လည်း ကျန်းမာရေးရှုထောင့်ကကြည့်လျှင် သန့်ရှင်းအောင်ထိန်းသိမ်းရန် (Sanitation Problems) ခက်ခဲသဖြင့် အသုံးနည်းပါသည်။ တစ်ချို့နေရာများတွင် တိရစ္ဆာန် အညစ်အကြေးများဖြင့် စုပေါင်းကာ ဇီဝဓာတ်ငွေ့ (Biogas) အဖြစ်ပြောင်းလဲပြီး မီးထွန်း အသုံးပြုကြပါသည်။

တီကျစ်စာ (Vermi Compost) အသုံးပြုခြင်း

ဤနည်းပညာကို တီကောင်မွေးမြူခြင်း (Vermiculture – The Culture of Worms) ကနေစတင်ပါသည်။ တီကောင်များ၏ စွန့်ထုတ် ပစ္စည်းများ (Vermicasts – Excreta of worms) ကိုအသုံးပြုပါသည်။

ဇီဝမြေဩဇာများ (Biofertilizer) ဇီဝမြေဩဇာများကို စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်း များတွင်အသုံးပြုနေသည်မှာ နှစ်ပေါင်းအတော်ကြာပါပြီ။

ဇီဝမြေဩဇာအောက်တွင်

(၁) အေဇိုလာ (Azolla) သည် ရေတွင်ပေါ်နေသည့် အကိုင်းအခက်ပါ ဖန်း အပင်တစ်မျိုး (A branched free floating Fern) ဖြစ်သည်။ ဤအပင်ငယ်ကလေးများ သည် အပူပိုင်းဒေသ အစိုဓာတ်ရှိသောမြေ၊ စိမ့်မြေ၊ ရေကန်ငယ် ကလေးများ၊ စပါးခင်းများတွင် အလိုအလျောက် ပေါက်ရောက်လေ့ရှိပါသည်။ မျိုးပြား (Azolla pinnata) အပါအဝင် မျိုးစိတ်အမျိုးမျိုး ရှိပြီး ၁.၅-၂ စင်တီအရှည်နှင့် ၁-၂ စင်တီအကျယ်အဝင်းရှိကာ လေထဲမှ နိုက်တြိုဂျင်ကို ဖမ်းယူပေးနိုင်ပါသည်။

(၂) အဇိုပိုင်ရယ်လီယမ် (Azospirillum) နိုက်တြိုဂျင်ကိုဖမ်းယူပေးသော ဘက်တီးရီးယား တစ်မျိုးဖြစ်ပါသည်။

(၃) ရိုက်ဇိုဘီယမ် (Rhizobium) ပဲမျိုးရင်းဝင်သီးနှံများ (Family - Leguminosae) အတွက် နိုက်တြိုဂျင်ဖမ်းယူပေးသော ဘက်တီးရီးယားများဖြစ်သည်။ အမြစ်တွင် မြစ်ဖု (Nodule) များစွာပေါ်လာပြီး အရည်အသွေးပြည့် ရိုက်ဇိုဘီယမ်ဘက်တီးရီးယားများကို မြေဩဇာအနေနှင့် ထည့်သွင်းပေးနိုင်ပါသည်။

(၄) စိမ်းပြာရေညှိ (BGA – Blue Green Algae) အစိမ်းရောင်ကလိုရိုဖီးလ် (Chlorophyll) ပါဝင်သော အနိမ့်စား အပင်များကို ရေညှိဟူ၍ခေါ်ယူပြီး ရေနေအပင်များ (Aquatic Plants) ဖြစ်ပါသည်။ ဆဲလ်အမျိုးအစားတစ်မျိုးထဲ (Unicellular) ရှိပြီး ဆဲလ်မျိုးပွားမှုပြုလုပ်ရင်း အပင်များစွာပွားပါသည်၊ ဤအထဲမှ အေနားဘေးနား (Anabaena) နှင့် နော့စတော့ (Nostoc) မျိုးစိတ်များသည် နိုက်တြိုဂျင်ကို များစွာဖမ်းယူပေးနိုင်ပြီး အထူးသဖြင့် ရေတွင်စိုက်ပျိုးထားသော စပါးပင်အတွက် အလွန်အသုံးဝင်ပါသည်။

(၅) မိုင်ကိုရိုင်ဇာ (Mycorrhiza) သည် မှိုတစ်မျိုးဖြစ်ပြီး ဂရိစာလုံး မှို (Myces) နှင့် အမြစ် (Rhizo) အပင်အမြစ်ရှိ မှိုဟူ၍ အဓိပ္ပာယ် ဖော်ပါသည်။ နှစ်မျိုးရှိပြီး အတွင်း မိုင်ကိုရိုင်ဇာ (Endomycorrhiza) နှင့် အပြင် မိုင်ကိုရိုင်ဇာ (Ectomycorrhiza) တို့ဖြစ်ပါသည်။ ထို့ အပြင် ဗင် (VAM – Vascular Abuscular Mycorrhiza) အမျိုးအစားလည်း ရှိပါသေးသည်။

၎င်းသည် အပင်၏အမြစ်များနဲ့ သဟဇာတဖြစ်ကာ ဖော့စဖောရပ် (Phosphorus) နှင့်နိုက်တြိုဂျင် (Nitrogen) စသည့် မြေကြီးထဲမှ အဟာရဓာတ်များကို အပင်အတွက် ဖမ်းယူပေးသည်။ မိုင်ကိုရိုင်ဇာမရှိသည့် အပင်ထက် ရှိသည့်အပင်များ ၏ အမြစ်များက အာဟာရဓာတ်များကို ပိုမိုစုပ်ယူနိုင်သည်။ အပင်ရောဂါဒဏ်များကိုလည်း ခံနိုင်ရည်ပိုရှိကာ မိုးခေါင်ရေရှားမှုကိုလည်း ခံနိုင်စွမ်းရှိပါသည်။

(၆) ငါးအမိုင်နိုအက်ဆစ် (FAA – Fish Amino Acid) မြေဩဇာသည် မကြာမီနှစ်များကမှ အသုံးပြုလာသော သဘာဝမြေဩဇာဖြစ်ပါသည်။ ငါးအပုပ်များ (Spoiled Fish)၊ ဈေးထဲမှငါးများ၏ဘေးထွက်ပစ္စည်းများ (Fish Trash/Wastes) ဥပမာ - ငါးအရိုး (Fish Bones)၊ ငါးခေါင်း (Fish Heads)၊ အတွင်းမှကလီစာများ (Internal Organs)၊ အကြေးခွံများ (Fish Skins) စသည်တို့ကို စုစည်းကာ သကြားကြမ်းထည့်ပေးပြီး မြေဩဇာထုတ်လုပ်ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ဤငါးနှင့် အချိုဓာတ်ပေါင်းထားသည်တို့ကို ရက် ၃၀ သိုလှောင်ပြီးတာနဲ့ နိုက်တြိုဂျင် ၉၀-ရာခိုင်နှုန်းအထိနှင့် ဖော့စဖောရပ်ဓာတ် ၂.၅ ရာခိုင်နှုန်း အထိပါဝင်နိုင်ကြောင်း သုတေသနများက တင်ပြထားပါသည်၊

ဤမြေဩဇာပြုလုပ်ရာတွင် လူစားသုံးရန်မသင့်သော ငါး၊ ပုဇွန်ပုပ်များ အသုံးပြုနိုင်သော်လည်း ဓာတုပစ္စည်းများရောနှောနေမှု မဖြစ်စေရပါ။ ငါးစွန့်ပစ်ပစ္စည်းများသည် အလကားနီးပါးရ (သို့မဟုတ်) ဈေးချိုချိုရရှိနိုင်ပါသည်။

ဆက်ပါဦးမည်..

မှီငြမ်းစာအုပ် (Reference Book) နှင့် စာတန်း (Reference Paper)

Havlin, J.L.; Beaton, J.D.; Tisdale, S.L. and Nelson, W.L. (1999) Soil Fertility and Fertilizers: An Introduction to Nutrient Management. 6th Edi. Prentice Hall. 499p.

Kannaiyan, S.; Kumar, K. and Govindarajan, K. (2004) Biofertilizer Technology. Scientific Publishers (India). 450p.

ဖရက်သိန်းဖေ, ဦး (၂၀၁၅) စိုက်ပျိုးသူတိုင်းအတွက် လက်တွေ့သဘာဝ မြေဩဇာ ၅၆-မျက်နှာ

ဆောင်းပါးများ/သတင်းများ ပြန်လည်ကူးယူဖော်ပြလိုပါက "အစိမ်းရောင်လမ်းမှ ကူးယူဖော်ပြပါသည်" ဟုထည့်ပေးပါရန် မေတ္တာရပ်ခံအပ်ပါသည်။

ဗွေဆော်ဦး ကြော်ငြာ

ကိုယ်မွေးထားတဲ့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ မြန်မြန်ကြီး၊ များများရှင်စေချင်တယ်ဆိုရင်... အားဆေးကောင်းလေးတွေ ရှိနေပါတယ်ရှင့်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ အားရှိသန်မာထွားကျိုင်းသွားစေမဲ့ Aqua Calcium, Aqua Booster, Aqua Mix ဆိုတဲ့ ဆေးလေးတွေပါနော်.. Aqua Calcium ဆိုတာက.. နာမည်နဲ့လိုက်အောင်ပဲ ငါး၊ ပုစွန်တွေအတွက်လိုအပ်တဲ့ ကယ်လ်ဆီယမ်များ ခဲပျစ်ပါဝင်နေတဲ့ အရည်မျိုးဖြစ်ပြီး ဗီတာမင်စီလည်း ပါဝင်ပါတယ်ရှင့်..။ ဒါလေးထည့်ပေးလိုက်ရင် ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကြီးထွားနှုန်း၊ အရွယ်အစားနဲ့ အသက်ရှင်နှုန်းတို့ကို မြှင့်တင်ပေးပြီး ကန်ထဲမှာလည်း နိုက်ထရိတ်များလျော့ကျအောင် ဆောင်ရွက်ပေးမှာပါနော်..။ Aqua Booster ဆိုတာကတော့… ဘတ်တီးရီးယား၊ ဗိုင်းရပ်၊ ပရိုတိုဇိုအာတွေရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုကို ခံနိုင်ရည်ပိုရှိစေမဲ့ အရေးပါတဲ့ ဇီဝကမ္မဆိုင်ရာ အာဟာရအားတိုးဆေးမျိုးပါ။ သူ့မှာက သြဂဲနစ်အက်စစ်အမျိုးမျိုး၊ glycan နဲ့ အမိုင်နိုအက်ဆစ်များ ပေါင်းစပ်ပါဝင်နေလို့ ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးကော ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်ကိုကော ကူညီထောက်ပံ့ပေးနိုင်ပါတယ်ရှင့်။ ဒါ့အပြင် အာဟာရစုပ်ယူနိုင်စွမ်းမြင့်စေပြီး အစာခြေအင်ဇိုင်းများကို လှုံ့ဆော်ပေးသလို ဘက်တီးရီးယားဒဏ်ကို လည်း ခံနိုင်ရည်ရှိစေလို့ ကြီးထွားနှုန်းနဲ့ ရှင်သန်နှုန်း မြင့်တက်စေမှာပါနော်။ နောက်တစ်ခု... Aqua Mix ကကောဆိုရင်တော့.. သူက ကယ်ဆီယမ်၊ မဂ္ဂနီဆီယမ်နှင့် ပိုတက်ဆီယမ် ပါဝင်တဲ့ အရောအ‌နှောဖြစ်လို့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေရဲ့ အသက်ရှင် နှုန်းကို တိုးမြင့်စေပြီး အစာခြေစနစ်ကိုလည်း တိုးတက်စေပါတယ်။ ပြီးတော့ ကြွက်သားများ ကျုံ့ခြင်းတင်းခြင်းများကိုလျော့စေကာ အရေခွံလဲနှုန်းမြင့်စေပြီး အခွံများကို ပိုမာကြော လာစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါတင်ပဲလားဆိုတော့...မဟုတ်သေးဘူး...ကြီးထွားနှုန်းလည်း ပိုကောင်းလာပြီး ဖမ်းဆီးချိန်မှာ အသွေးအရောင် လည်း ပိုလှနေစေမှာ ဖြစ်ပါတယ်ရှင့်။ ဆိုတော့ ဒါလေးတွေကို သုံးပေးမယ်ဆိုရင်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ ရှင်သန်ကြီးထွားနှုန်းမြင့်မားလာနိုင်တာဆိုတော့... ဝင်ငွေပိုတိုးလာမယ်ဆိုတာက ပြောနေစရာတောင် လိုမှာမဟုတ်ပါဘူးနော်.. ဒါလေးတွေလိုချင်တယ်ဆိုရင်တော့ ‘ဗွေဆော်ဦး’ မှာ ရနေပါပြီရှင့်...