အာရုံကြောစနစ်ကို ဖျက်စီးလိုက်နိုင်တဲ့ အပြာကွင်းပတ်ရေဘဝဲ

ယနေ့လူမှုမီဒီယာ (Facebook, Youtube) များတွင် Blue Ringed Octopus အကြောင်း နေ့စဉ်ရက်ဆက်ပါလာသည့် သတင်းများကို ဖတ်ရသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထဝီရေမြေအနေအထား အရ ပင်လယ်ကမ်းရိုတန်းဒေသများ (ရခိုင်၊ ဧရာဝတီ၊ ရန်ကုန်၊ မွန်၊ တနင်္သာရီ) တွင်သာ ရေငန်ငါး စားသုံးမှုများပြီး ကျန်ကုန်းတွင်းဒေသများမှာ ရေချိုငါးသာ စားသုံးမှုများသည်။ အထူးသဖြင့် ရေငန်ငါး မျိုးစိတ်များတွင် ပါဝင်လာတတ်သည့် သဘာဝအဆိပ်အကြောင်း သိရှိသူ အလွန်ပင် နည်းပါးသည်။ Green Way တွင် ငါးများနှင့် သဘာဝအဆိပ်များအကြောင်း ယခင်က ဆောင်းပါးရေးသားဖော်ပြခဲ့ပါသည်။ ယခုလည်း အပြာကွင်းပတ်ရေဘဝဲနှင့် သူ့ရဲ့အဆိပ်အကြောင်း ဗဟုသုတရရှိစေရန် ရေးသား ဖော်ပြလိုက်ပါသည်။

ကမ္ဘာမှာ ရေဘဝဲမျိုးစိတ်ပေါင်း ဘယ်လောက်ရှိသလဲ? စားသုံးရန် သင့်/မသင့်?

ရေဘဝဲအမျိုးအစားမှာ တစ်ကမ္ဘာလုံးအနှံ့ မျိုးစိတ်ပေါင်း (၃၀၀) ခန့်ရှိပါသည်။ (National Geographic) အဓိကအားဖြင့် ရေဘဝဲမျိုးစု Octopodidae မှာ မျိုးစိတ် (၁၇၅) ခန့်ရှိပါသည်။ ယင်းသို့ မျိုးစိတ်များစွာ ရှိသော်လည်း လူတို့စားသုံးရန်အတွက် စျေးကွက်တွင်ရောင်းချမှုများသည့် လူစားများသောမျိုးစိတ်မှာ (၅) မျိးခန့်သာရှိပါသည်။

အပြာကွင်းပတ်ရေဘဝဲကစ်ရော စားသုံးရန်သင့်သလား?

သုတေသနမှတ်တမ်းများတွင် ဖော်ပြထားမှုအရ ယင်းသို့ ရေဘဝဲမျိုးစိတ်ပေါင်း (၃၀၀) ရှိသော်လည်း လူတို့စားသုံးရန် သင့်သည့်မျိုးစိတ်မှာ အနည်းငယ်သာရှိပြီး၊ စားသုံးရန် မသင့်သော မျိုးစိတ် အချို့လည်းရှိကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။ ယင်းသို့ စားသုံးရန်မသင့်သည့် ရေဘဝဲမျိုးစိတ်တွင် Blue Ringed Octopus သည် လူကို သေစေနိုင်သည်အထိ (Tetrodotoxin – TTX) အဆိပ်သင့်စေနိုင်သော မျိုးစေ့အဖြစ် ပါဝင်သည်။

အပြာကွင်းပတ်ရေဘဝဲတွင် ဘာကြောင့်အဆိပ်ပါရသလဲ?

အပြားကွင်းပတ်ရေဘဝဲတို့သည် ပင်ကိုယ်အားဖြင့် ယင်းတို့ ကိုယ်တိုင် TTX အဆိပ်ကို ထုတ်လုပ်နိုင်ခြင်း မရှိပါ။ အဆိုပါအဆိပ်သည် အာရုံကြောစနစ်ကို ထိခိုက်စေသော (Neurotoxin) အဆိပ်တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ သဘာဝဖြစ်ပေါ်မှုအရ ရေဘဝဲအတွင်း TTX အဆိပ်များ စု‌ဆောင်းဖြစ်ပေါ် လာခြင်း ဖြစ်သည်။ အဓိကအားဖြင့် ရေဘဝဲ၏ တံတွေးဂလင်းအတွင်းနေထိုင်သော သဟဇာတ ဘတ်တီးရီးယား (Symbiotic Bactria) မှ ထုတ်ပေးခြင်း ဖြစ်သည်။ ဤဘက်တီးရီးယားများကို တခါတရံတွင် အရေပြား (Skin) နှင့် မျိုးပွားအင်္ဂါ (Reproductive Organs) တို့တွင်လည်း တွေ့ရနိုင် သည်။

ယင်းသို့ ရေဘဝဲအတွင်း TTX အဆိပ် စုဆောင်းဖြစ်ပေါ်မှုသည် သဟဇာတရှိသော ဆက်ဆံရေး (Symbiosis) နှင့် ဓာတုဆိုင်ရာ ကာကွယ်မှု (Chemical Defense) တို့ကြောင့် ဖြစ်သည်။ ဆိုလိုသည်မှာ သက်ရှိအမျိုးအစား နှစ်မျိုး (သို့မဟုတ် နှစ်မျိုးထက်ပို) တို့အကြား အတူနေထိုင်ပြီး၊ အချို့သည် အကျိုးရှိခြင်း၊ အချို့သည် ထိခိုက်ခြင်းသို့မဟုတ် မသက်ဆိုင်ခြင်း ဖြစ်နိုင်သော အနီးကပ် နှင့် ရေရှည်ဆက်နွယ်မှုဖြစ်သည်။ တစ်ဆက်တည်းမှာပင် ရန်သူများထံမှ မိမိကိုယ်ကို အန္တရာယ်ကင်း ရှင်းရန်အတွက် အဆိပ် သို့မဟုတ် စူးရှ၍ အနံ့ဆိုးသော ဓာတုပစ္စည်းများကို အသုံးပြုခြင်း ဖြစ်သည်။ တနည်းအားဖြင့် ရေဘဝဲသည် ဘက်တီးရီးယားများ၏ နေထိုင်ရာဝန်းကျင် ဖြစ်သလို ရေဘဝဲအတွက် ရန်သူကို ကာကွယ်ရန် အဆိပ်ကို ထုတ်ပေးသဖြင့် အပြန်အလှန် အကျိုးရှိစေသည်။

Tetrodotoxin – TTX အဆိပ်ထုတ်နိုင်သော ဘက်တီးရီးယားများမှာ -

Vibrio

Pseudomonas

Alteromonas

Bacillus

Aeromonas တို့ ဖြစ်ကြသည်။

အဆိုပါဘက်တီးရီးယားများသည် ယင်းတို့၏ ပုံမှန်ဇီဝကမ္မလုပ်ငန်းစဉ် (Metabolism) အစိတ်အပိုင်းအဖြစ် TTX အဆိပ်ထုတ်ပေးပြီး၊ ရေဘဝဲက ၎င်းအဆိပ်ကို စုပုံသိုလှောင်ထားနိုင်သည်။

TTX အဆိပ်ကရော အပြာကွင်းပတ်ရေဘဝဲအပေါ် သက်ရောက်မှုရှိလား?

အပြားကွင်းပတ်ရေဘဝဲမျိုးစိတ်သည် ရေဘဝဲမျိုးစိတ်များထဲတွင် အရွယ်အစား အသေးဆုံး ဖြစ်သဖြင့် အဓိကမှာ မိမိကိုယ်ကိုယ်ကာကွယ်ရန် အဆိပ်ထုတ်သည့်ဘက်တီးရီးယားမျိုးစိတ်တို့နှင့် သဟဇာတဖြစ်အောင် နေထိုင်ရင်း အဆိပ်လက်သင့်ခံနိုင်သော မျိုးစိတ်အဖြစ် အသွင်းကူးပြောင်းလာ ခြင်းဖြစ်သည်။ အခြားရေဘဝဲမျိုးစိတ်များတွင် ယင်းအခြေအနေမျိုးမရှိပါ။ အတူယှဉ်တွဲနေထိုင်ပါက တစ်မျိုးမှာ သေဆုံးနိုင်သောကြောင့်ဖြစ်သည်။ အထူးသဖြင့် ဘက်တီးရီးယားများသာ သေဆုံးသွားနိုင် သည်။

အဆိပ်စုပုံခြင်း (Bioaccumulation Process) နှင့် အဆိပ်ပြင်းအား

ရေဘဝဲသည် တံတွေးဂလင်းချိုင့်နှင့် တစ်ကိုယ်လုံးအတွင်းရှိ အဆိပ်သိုလှောင်အင်္ဂါများထဲတွင် TTX အဆိပ်ကို စုပုံထားသည်။ အဆိပ်ပြင်းအား (Toxic Concentration) သည် အချိန်ကြာလာသည်နှင့်အမျှ တဖြည်းဖြည်းတိုးလာသည်။ တိုးလာရသည့်အကြောင်းရင်းများမှာ -

(၁) ဘက်တီးရီးယားများမှ ဆက်လက်ထုတ်လုပ်မှု

(၂) TTX အဆိပ်ပါဝင်သည့် အစာများ (ဥပမာ - ပုစွန်သေးများ၊ ရေသတ္တဝါကောင်သေးများ) ကို စားသုံးခြင်း

အပြာကွင်းပတ် ရေဘဝဲသည် Symbiotic Bacteria မှ ထုတ်ပေးသော Tetrodotoxin – TTX ဟု ခေါ်သော အစွမ်းထက် Neurotoxin ကို သယ်ဆောင်ထားပြီး ယင်းတို့၏ အပြာစက်များသည် အန္တရာယ်အရှိဆုံးအဆိပ်ရှိကြောင်း သတိပေးသည့်အရောင် အတိပေးခြင်း (Aposematism) ဖြစ် သည်။ TTX အဆိပ်သည် ဆိုင်ယာနိုက် (Cyanide) ထက် အဆ (၁၂၀၀) ဆပိုပြီး သေစေနိုင်သည်။ အကိုက်ခံရပါက မိနစ်ပိုင်းအတွင်း အရွယ်ရောက်ပြီးသူတစ်ဦးကို သေစေနိုင်သည်။ ရေဘဝဲသည် ပင်ကိုယ်အားဖြင့် ရန်လိုခြင်းမရှိသော်လည်း သွားရောက်နှိုးဆော်ပါက တုန့်ပြန်တိုက်ခိုက် (ကိုက်) လိမ့်မည်ဖြစ်သည်။ ကိုက်မိပါက ဖြစ်စေ၊ စားသုံးမိပါက ဖြစ်စေ အဆိပ်သင့်ခြင်း ဖြစ်စေပါသည်။

အပြာကွင်းပတ်ရေဘဝဲ၏ အဆိပ်သက်ရောက်မှု

ကိုက်ခံရ၍ဖြစ်စေ စားသုံးမိ၍ဖြစ်စေ အဆိပ်သည် ဦး‌‌နှောက်နှင့် ကြွက်သားများကြားရှိ အာရုံကြောအချက်ပြစနစ်များကို လျင်မြန်စွာ ပိတ်ဆို့သွားသဖြင့် မိနစ်ပိုင်းအတွင်း အဆိပ်လက္ခဏာ ပေါ်လာသည်။ အဆိပ်သည် တစ်ရှူးများကို မဖျက်ဆီးဘဲ အာရုံကြောစနစ်ကို ဖျက်ဆီးကာ အကြော သေစေသည်။ TTX အဆိပ်သည် ရေဘဝဲကို ကင်ခြင်း၊ ပြုတ်ခြင်း၊ ချက်ခြင်းတို့ဖြင့် ပျက်ပျယ်သွားခြင်း မရှိပါ။ လူသေဆုံးသည်အထိ ဖြစ်စေနိုင်သော အန္တရာယ်အလွန်မြင့်မားသည့် ရေသတ္တဝါဖြစ်သည်။

ဆောင်းပါးရှင်ဆရာမှ အစိမ်းရောင်လမ်းဆော့ဝဲသို့ ပေးပို့ထားသော အစိမ်းရောင်လမ်း၏ မူပိုင်ဆောင်းပါးဖြစ်သဖြင့် ဆောင်းပါးများ၊ သတင်းများ ကူးယူဖော်ပြလိုပါက “အစိမ်းရောင်လမ်းမှ ကူးယူဖော်ပြပါသည်ဟု” ထည့်ပေးပါရန် မေတ္တာရပ်ခံအပ်ပါသည်။

ဗွေဆော်ဦး ကြော်ငြာ

ကိုယ်မွေးထားတဲ့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ မြန်မြန်ကြီး၊ များများရှင်စေချင်တယ်ဆိုရင်... အားဆေးကောင်းလေးတွေ ရှိနေပါတယ်ရှင့်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ အားရှိသန်မာထွားကျိုင်းသွားစေမဲ့ Aqua Calcium, Aqua Booster, Aqua Mix ဆိုတဲ့ ဆေးလေးတွေပါနော်.. Aqua Calcium ဆိုတာက.. နာမည်နဲ့လိုက်အောင်ပဲ ငါး၊ ပုစွန်တွေအတွက်လိုအပ်တဲ့ ကယ်လ်ဆီယမ်များ ခဲပျစ်ပါဝင်နေတဲ့ အရည်မျိုးဖြစ်ပြီး ဗီတာမင်စီလည်း ပါဝင်ပါတယ်ရှင့်..။ ဒါလေးထည့်ပေးလိုက်ရင် ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကြီးထွားနှုန်း၊ အရွယ်အစားနဲ့ အသက်ရှင်နှုန်းတို့ကို မြှင့်တင်ပေးပြီး ကန်ထဲမှာလည်း နိုက်ထရိတ်များလျော့ကျအောင် ဆောင်ရွက်ပေးမှာပါနော်..။ Aqua Booster ဆိုတာကတော့… ဘတ်တီးရီးယား၊ ဗိုင်းရပ်၊ ပရိုတိုဇိုအာတွေရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုကို ခံနိုင်ရည်ပိုရှိစေမဲ့ အရေးပါတဲ့ ဇီဝကမ္မဆိုင်ရာ အာဟာရအားတိုးဆေးမျိုးပါ။ သူ့မှာက သြဂဲနစ်အက်စစ်အမျိုးမျိုး၊ glycan နဲ့ အမိုင်နိုအက်ဆစ်များ ပေါင်းစပ်ပါဝင်နေလို့ ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးကော ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်ကိုကော ကူညီထောက်ပံ့ပေးနိုင်ပါတယ်ရှင့်။ ဒါ့အပြင် အာဟာရစုပ်ယူနိုင်စွမ်းမြင့်စေပြီး အစာခြေအင်ဇိုင်းများကို လှုံ့ဆော်ပေးသလို ဘက်တီးရီးယားဒဏ်ကို လည်း ခံနိုင်ရည်ရှိစေလို့ ကြီးထွားနှုန်းနဲ့ ရှင်သန်နှုန်း မြင့်တက်စေမှာပါနော်။ နောက်တစ်ခု... Aqua Mix ကကောဆိုရင်တော့.. သူက ကယ်ဆီယမ်၊ မဂ္ဂနီဆီယမ်နှင့် ပိုတက်ဆီယမ် ပါဝင်တဲ့ အရောအ‌နှောဖြစ်လို့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေရဲ့ အသက်ရှင် နှုန်းကို တိုးမြင့်စေပြီး အစာခြေစနစ်ကိုလည်း တိုးတက်စေပါတယ်။ ပြီးတော့ ကြွက်သားများ ကျုံ့ခြင်းတင်းခြင်းများကိုလျော့စေကာ အရေခွံလဲနှုန်းမြင့်စေပြီး အခွံများကို ပိုမာကြော လာစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါတင်ပဲလားဆိုတော့...မဟုတ်သေးဘူး...ကြီးထွားနှုန်းလည်း ပိုကောင်းလာပြီး ဖမ်းဆီးချိန်မှာ အသွေးအရောင် လည်း ပိုလှနေစေမှာ ဖြစ်ပါတယ်ရှင့်။ ဆိုတော့ ဒါလေးတွေကို သုံးပေးမယ်ဆိုရင်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ ရှင်သန်ကြီးထွားနှုန်းမြင့်မားလာနိုင်တာဆိုတော့... ဝင်ငွေပိုတိုးလာမယ်ဆိုတာက ပြောနေစရာတောင် လိုမှာမဟုတ်ပါဘူးနော်.. ဒါလေးတွေလိုချင်တယ်ဆိုရင်တော့ ‘ဗွေဆော်ဦး’ မှာ ရနေပါပြီရှင့်...