အယ်လ်နီညို၊ လာနီညာနဲ့ အိုင်အိုဒီဆိုတာ..

အယ်လ်နီညို/လာနီညာ/IOD - INDIAN OCEAN DIPOLE ဆိုတဲ့ ၃ ခုက မြန်မာနိုင်ငံအပါအဝင် အာရှတိုက်၊ အာဖရိကတိုက်နဲ့ တောင်/မြောက်အမေရိကတိုက်တွေ၊ ဥရောပတိုက်တွေအပြင် ဩစတေးလျတိုက်အထိ ရာသီဥတုနဲ့ မိုးလေဝသအခြေအနေတွေကို ဖြစ်ပေါ်ပြောင်းလဲစေတာကြောင့် ကျနော်တို့ကလဲ အယ်လ်နီညို/လာနီညာ/IOD - INDIAN OCEAN DIPOLE ဆိုတဲ့ ၃ ခုကို အခြေခံကျကျသိထားကြဖို့လိုပါတယ်။

အရင်ဆုံး အယ်လ်နီညို/လာနီညာဆိုတဲ့ ရာသီတုဖြစ်စဉ်တွေနဲ့ပတ်သက်လို့ သိထားရမဲ့ အဓိကကျတဲ့အချက် ၃ ချက်ကို အရင်ရှင်းပြပေးပါမယ်။

ပထမဆုံးတစ်ချက်အနေနဲ့

မိုးလေဝသပညာရှင် “ဆရာကြီးဒေါက်တာဦးထွန်းလွင်” ရှင်းပြပေးခဲ့တဲ့အတိုင်း အယ်လ်နီညိုဆိုတာဘာလဲဆိုတာကစပြီးပြောချင်ပါတယ်။ 

တိုတိုနဲ့လိုရင်းကို ပြောရရင် အယ်လ်နီညိုဆိုတာ “တောင်အမေရိကတိုက်ရဲ့အနောက်ဘက် ကမ်းရိုးတန်းနိုင်ငံများ ဖြစ်ကြတဲ့ အီကွေဒေါနဲ့ ပီရူးနိုင်ငံများဆီကို ခရစ်စမတ်ကာလလောက်မှာ ငါးနှစ်-ခုနှစ်နှစ်လောက်အတွင်းကို တစ်ကြိမ် တိုးဝင်လာတတ်ကြတဲ့ ပင်လယ်ရေပူစီးကြောင်းများကို ဒေသခံတံငါသည်များက ခေါ်ဝေါ်ထားတဲ့ အမည်”ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီရေပူစီးကြောင်းတွေအကြောင်းကို လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်ပေါင်း (၅၀၀) ကျော်လောက်ကတည်းက ပီရူးနဲ့အီကွေဒေါနိုင်ငံ ရေလုပ်သားတံငါသည်ကြီးများက စတင်သိရှိခဲ့ကြပါတယ်။ အဲဒီရေပူစီးကြောင်းတွေဝင်လာကြတဲ့နှစ်တွေဆိုရင် ငါးတွေဖမ်းမရကြတော့ဘူးတဲ့။ ဒါ့အပြင် ဒီလို နှစ်တွေဆိုရင် သူတို့နိုင်ငံတစ်ဝှမ်းမှာ ထူးထူးခြားခြားမိုးတွေများရေတွေကြီးနဲ့ ရာသီဥတုတွေ ဖောက်ပြန်သွားတတ်ကြတာကိုလည်း သတိထားခဲ့မိကြပါတယ်ဆိုပြီး 7 Day News- အတွဲ(၈)၊အမှတ်(၁၈)၊(၁၆-၇-၂၀၀၉) ဆောင်းပါးမှာ ရေးသားဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။

ဒုတိယတစ်ချက်အနေနဲ့

အယ်လ်နီညိုဖြစ်စေ၊ လာနီညာဖြစ်စေ ဒီဖြစ်စဉ် ၂ ခုထဲက တစ်ခုခုဖြစ်လာရင် အစွန်းရောက်ရာသီဥတုနဲ့ မိုးလေဝသအခြေအနေတွေ ဖြစ်လာတတ်ကြောင်း၊ အစွန်းရောက်ရာသီဥတုတွေဆိုတာကတော့ မိုးအရမ်းခေါင်ပြီး အပူလွန်ကဲတာ၊ အပူလှိုင်းတွေ အအေးလှိုင်းတွေ ဖြတ်တာ၊ အပူပိုင်းမုန်တိုင်းတွေ  ပုံမှန်ထက်များလာတာနဲ့ မိုးအရမ်းများပြီး အေးမြစိုစွတ်မှုပိုတာ၊ ရေကြီးရေလျှံခြင်းများဖြစ်ပေါ်တာ စသည်ဖြင့် ရေနဲ့ပတ်သက်တဲ့ သဘာဝဘေးတွေဖြစ်စေတာ ဆိုတဲ့ အစွန်းရောက်ရာသီဥတုဖြစ်စဉ်တွေကိုခေါ်ကြောင်း၊ အားကောင်းတဲ့အယ်လ်နီညိုသာဖြစ်ခဲ့ရင် မုတ်သုံလေရာသီဥတုမှာ တော်တော်သိသိသာသာအပြောင်းအလဲတွေရှိခဲ့တာကိုတွေ့ကြရကြောင်း၊ မုတ်သုံ အဝင်မှာနောက်ကျတာတို့၊ အထွက်မှာစောတာတို့၊ မုတ်သုံအင်အားနည်းတာတို့၊ မုတ်သုံမိုးလျော့တာတို့၊ အပူချိန်တိုးတာတို့ ဆိုတာတွေဟာ တကယ်တော့ရာသီဥတုခန့်မှန်းရေးမှာ အရေးပါလှကြောင်း အရင် post တွေမှာတုန်းက အသေးစိတ်ရှင်းပြခဲ့ပါတယ်။

INDIAN OCEAN DIPOLE-IOD လို့ခေါ်တဲ့ဖြစ်စဉ်က အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာရဲ့ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အပူချိန်တွေကို တိုင်းတာပြီးတော့ ဖြစ်လာနိုင်တဲ့ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုနဲ့ မိုးလေဝသဖြစ်နိုင်ချေတွေကို ခန့်မှန်းတာဖြစ်ပြီး အယ်လ်နီညို/လာနီညာဖြစ်စဉ်တွေကိုချေဖျက်ဆန့်ကျင်တဲ့ ဖြစ်စဉ်တစ်ခုပဲဖြစ်ပါတယ်။ မှတ်ထားကြရမှာက "အယ်လ်နီညိုကြောင့်ဖြစ်လာတဲ့ အစွန်းရောက်ရာသီဥတုတွေက IOD ဖြစ်စဉ်ကြောင့် ပြောင်းပြန်ဖြစ်သွားတာ"ပါပဲ။

နောက်ဆုံးအနေနဲ့ တတိယအချက်က

အယ်လ်နီညိုဖြစ်စဉ်တစ်ခုရဲ့သက်တမ်းကာလဟာ ၁၈ လ လောက်သက်တမ်းရှိတတ်ပြီး ဒီဇင်ဘာလလောက်မှာ အားအကောင်းဆုံးကို ရောက်လာတတ်တဲ့ အယ်လ်နီညိုဖြစ်စဉ်ရဲ့အ‌မှောင့်ပယောဂဟာ ရှေ့ ၉လ - နောက် ၉ လလောက်အထိကြာလေ့ရှိတတ်ပါတယ်။ ဒီဇင်ဘာလကိုဗဟိုပြုတဲ့အတွက် ရှေ့ ၉ လ ဟာ မတ်လလောက်က စ လေ့ရှိပြီး၊ နောက် ၉လကတော့ နောက်တစ်နှစ်ရဲ့ စက်တင်ဘာလလောက်အထိ အယ်လ်နီညိုရဲ့ အကျိုးသက်ရောက်မှုဂယက်က ရှိတတ်တာပဲဖြစ်ပါတယ်။

ဆောင်းပါးများ/သတင်းများ ပြန်လည်ကူးယူဖော်ပြလိုပါက "အစိမ်းရောင်လမ်းမှ ကူးယူဖော်ပြပါသည်" ဟုထည့်ပေးပါရန် မေတ္တာရပ်ခံအပ်ပါသည်။

မာလာမြိုင် ကုမ္ပဏီ ကြော်ငြာ

ပြောင်ခင်းမှာ ပေါင်းရှင်းဖို့ ဘူဒိုဇာ လာပြီ ဒိုး... ပြောင်းခင်း စိုက်နေရင်း ပေါင်းခင်းမဖြစ်သွားရအောင် မအပ်စပ်တဲ့ ပေါင်းတွေအကုန်ဒိုးဖို့ "ဘူဒိုဇာ" လာပြီဗျို့။ ပြောင်းခင်းထဲက ပေါင်းတွေကို အမြစ်ပြတ် သုတ်သင်ပေးမယ့် အစွမ်းထက်ထက် ဆေးတစ်လက် ဆိုရင် ပေါင်းမနိုင်ခင် "ပြောင်း" နိုင်ဖို့ ပြောင်းအထူး ရွေးချယ်ပေါင်းသတ်ဆေး "ဘူဒိုဇာ" နဲ့ဆိုရင် ဘယ်ပေါင်းတွေ ခံနိုင်ပါ့မလဲ? အဓိကပေါက်တတ်တဲ့ "မြေဇာ၊ မြက်ယား၊ ဆင်ငို၊ လက်သဲခွ၊ ဝမ်းဘဲစာ၊ လေးခွမြက်၊ ဝက်ကျွတ်၊ တောဟင်းနုနွယ်၊ မှိုချဥ်၊ ဟင်းဂလာ၊ ခွေးသေးပန်း၊ ဗောက်ပင်၊ ဗောက်လောက်ညို၊ ဆေးပုလဲ၊ ပရန္နဝါ၊ မြက်မုန်ညင်း" တို့ကို အမြစ်ပြတ် အထူးနှိမ်နင်းဖို့ "ဘူဒိုဇာ" ရှိရင် စိတ်သာချလိုက် ဦးကြီးတို့ရေ။ ပြောင်းဖူးပင် တစ်လသားမပြည့်မီ ပေါင်းအရွက် (၂-၄) ရွက် ထွက်ချိန်မှာ အချိန်မှန်မှန်နဲ့ မြန်မြန် သုံးထားဖို့ပဲ တိုက်တွန်းလိုက်ချင်တယ်ဗျ။ လက်မနှေးဘဲ အခုပဲ ပြောင်းခင်းထဲကပေါင်းတွေ "ဘူဒိုဇာ" နဲ့ ရှင်းလိုက်ရအောင်။

Read more

Facebook page သို့သွားရန်