Analog Forestry ၏ အခြေခံသဘောတရား ၁၂ ချက်

စိုက်ပျိုးရေးကဏ္ဍအနေနဲ့ မိမိတို့ရဲ့ စီးပွားရေးအကျိုးအမြတ်ကို မထိခိုက်စေဘဲ ဂေဟစနစ်ကို ပြန်လည်ထိန်းသိမ်းပြီး ပျောက်ဆုံးသွားတဲ့ ဇီဝမျိုးကွဲစုံလင်မှုကို ပြန်လည်ယူဆောင်လာနိုင်ဖို့အတွက်ဆိုရင် မိမိတို့ရဲ့ စီးပွားဖြစ်စိုက်ခင်းတွေမှာ Analog Forestry  ကို ဟန်ချက်ညီညီ ပေါင်းစပ်ကျင့်သုံးပြီး အကောင်အထည် ဖော်နိုင်ပါတယ်။

Analog Forestry ကို လက်တွေ့ လုပ်ဆောင်ရာမှာ လိုအပ်တဲ့ အခြေခံသဘောတရား ၁၂ ချက် ကို လိုက်နာကျင့်သုံးဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ အဲဒီအခြေခံသဘောတရား ၁၂ ချက်ကိုလည်း အပိုင်း (၄) ပိုင်း ပြန်ခွဲပြီး လေ့လာနိုင်ပါတယ်။ 

ပထမပိုင်း - Analog Forestry မစတင်မီ အခြေအနေမှန်ကို သိရှိခြင်း (Baseline) 

Analog Forestry အကောင်အထည်ဖော်မယ့်ဒေသ၊ စိုက်ခင်းတွေရဲ့ အခြေအနေတွေကို တိတိကျကျ သိထားမှသာ Analog Forestry ကို ဘယ်လိုဒီဇိုင်းနဲ့ အကောင်အထည်ဖော်မယ်၊ ဘယ်လိုအပင်တွေကို ဖြည့် စွက်စိုက်ပျိုးနိုင်မယ်၊ Analog Forestry ရဲ့ ကောင်းကျိုးတွေကို အမှန်တကယ်ရရှိအောင် ဘယ်လိုဆောင်ရွက် နိုင်မယ်ဆိုတာတွေကို ဆက်စဉ်းစားနိုင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီအတွက် အခြေခံသဘောတရား ၃ ချက်ကို လိုက်နာဆောင်ရွက်ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

(၁) လေ့လာပြီး မှတ်တမ်းတင်ပါ။ (Observe and record)

လက်ရှိ မိမိရဲ့ စိုက်ခင်းအနေအထားက ဘယ်လိုအခြေအနေမှာ ရှိတာလဲ။ မိမိဒေသမှာ ဘယ်လိုသစ်တောအမျိုးအစားတွေ ပေါက်ရောက်ရှင်သန်တာလဲ။ ဘယ်လိုဇီဝမျိုးကွဲ မျိုးစိတ်တွေ ရှင်သန်ပေါက်ရောက်၊ နေထိုင်ကျက်စားနေသလဲ စတာတွေကို လေ့လာပြီး တွေ့ရှိချက်တွေကို မှတ်တမ်းတင်ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

(၂) အခြေအနေကို နားလည်အောင် ဆန်းစစ်ဝေဖန်သုံးသပ်ပါ။ (Understand and Evaluate) 

လေ့လာမှတ်သားထားတဲ့ အချက်အလက်တွေကို ပြန်လည်ခြုံငုံသုံးသပ်ပြီး အခြေအနေအားလုံးကို လွှမ်းခြုံပြီး နားလည်လာအောင် ကြိုးစားရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီလို ခြုံငုံသုံးသပ်ရာမှာ သိပ္ပံနည်းကျ တွက်ချက်မှုတွေသာမက၊ သမားရိုးကျ အစဉ်အလာအတိုင်း စဉ်းစားပုံတွေကိုပါ ထည့်သွင်းပြီး ခြုံငုံသုံးသပ်ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ 

(၃) မိမိရဲ့ စိုက်ခင်းအကြောင်း သေသေချာချာ နားလည်ပါစေ။ (Know your land) 

Analog Forestry ကို အကောင်အထည်ဖော်မယ့် မိမိရဲ့မြေ၊ စိုက်ခင်း၊ နေရာ မှာ မြေမျက်နှာသွင်ပြင် အနိမ့်အမြင့်၊ ရေဆင်းနဲ့ ရေသိုလှောင်နိုင်မှု၊၊ မြေဆီလွှာအမျိုးအစား၊ နေရောင်ရရှိမှု၊ လေတိုက်နှုန်းနဲ့ လေတိုက်ရာအရပ်မျက်နှာ၊ စိုက်ခင်းမှာပါဝင်နေတဲ့ အစိတ်အပိုင်းတွေ၊ ကုန်းနေရေနေသတ္တဝါတွေ မွေးမြူထားပုံ၊ ရှင်သန်ကျက်စားကြပုံ စတာတွေကို ဆက်စပ်ပြီး နားလည်ထားရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ 

ဒုတိယပိုင်း - Analog Forestry အတွက် ဒီဇိုင်းရေးဆွဲခြင်း (Designs) 

လက်ရှိအခြေအနေ (baseline) ကို စေ့စေ့စပ်စပ် သဘောပေါက်ပြီးတဲ့နောက် အဲဒီအချက်အလက်တွေပေါ်မူတည်ပြီး မိမိတည်ထောင်ဆောင်ရွက်မယ့် Analog Forestry ကို ဒီဇိုင်းရေးဆွဲရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီဇီုင်းရေးဆွဲဖို့အတွက် အခြေခံသဘောတရား ၂ ချက်ကို ကျင့်သုံးရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ 

(၄) မြေပုံထုတ်ယူပါ။ (Map out flow and reservoir systems) 

Analog Forestry အကောင်အထည်ဖော်မယ့် စိုက်ခင်း၊ ဒါမှမဟုတ် မြေနေရာရဲ့ အနေအထား တွေကို မြေပုံထုတ်ယူရပါမယ်။ ရေက ဘယ်ကနေ ဘယ်လို စီးဆင်းနေသလဲ၊ ဘယ်မှာ သိုလှောင်ထားသလဲ၊ နေက စိုက်ခင်းရဲ့ ဘယ်ဘက်ကနေထွက်ပြီး၊ ဘယ်ဘက်ကို ဝင်သလဲ။ လေက ဘယ်အရပ်မျက်နှာကတိုက်သလဲ စသည်ဖြင့် အခြေအနေအားလုံးကို ခြုံငုံမိအောင် မြေပုံထဲမှာ ထည့်သွင်းရေးဆွဲရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ 

(၅) ထုတ်လုပ်နိုင်စွမ်းကို တွက်ချက်ပါ။ (Identify levels of yield) 

စိုက်ခင်းကနေ တစ်နှစ်ကို သီးနှံအထွက်နှုန်းဘယ်လောက် ထုတ်လုပ်ပေးနိုင်သလဲ၊ သစ်တောအတွက် ဘယ်လောက်ပံ့ပိုးပေးနိုင်သလဲ ဆိုတာတွေကို တွက်ချက်ရပါမယ်။ ကိုယ့်ရဲ့ စိုက်ခင်းနဲ့ ကိုယ်လိုချင်တဲ့ ရလဒ်ကို ချိန်ညှိပြီးမှသာ မှန်ကန်တဲ့ Analog Forestry ဒီဇိုင်းကို ရေးဆွဲနိုင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ 

တတိယပိုင်း - လက်တွေ့အကောင်အထည်ဖော်ရန် စီမံခန့်ခွဲခြင်း (Management) 

စီမံခန့်ခွဲခြင်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီး လိုက်နာရမယ့် အခြေခံသဘောတရား ၆ ခု ရှိပါတယ်။ အဲဒီ သဘောတရားတွေဟာ ဒီဇိုင်းရေးဆွဲစဉ်ကာလမှာကတည်းက ထည့်သွင်းစဉ်းစားထားရမယ့်အချက်တွေလည်း ဖြစ်ပါတယ်။ 

(၆) လိုအပ်ချက်နှင့် ကိုက်ညီအောင် ဖြည့်ဆည်းပါ။ (Be guided by landscape needs) 

မိမိအကောင်အထည်ဖော်ဆောင်မယ့် မြေနေရာနဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်ရဲ့ မြေမျက်နှာသွင်ပြင်အပါအဝင် ပထဝီအနေအထားတွေအားလုံးကို သိရှိပြီး အဲဒီအနေအထားတွေနဲ့ ကိုက်ညီတဲ့ အခြေအနေမျိုးကို ဒီဇိုင်းရေးဆွဲ အကောင်အထည်ဖော်နိုင်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ ဥပမာ မိမိရဲ့ ဒေသဟာ ပူအိုက်ဆွတ်စိုတဲ့ ဒေသဆိုရင် Analog Forestry အတွက် ဒီဇိုင်းရေးဆွဲပြီး လက်တွေ့စိုက်ပျိုးရာမှာ ပူအိုက်ဆွတ်စိုတဲ့ ရာသီဥတုနဲ့ ကိုက်ညီတဲ့ သီးနှံမျိုးစိတ်တွေကို ထည့်သွင်းစိုက်ပျိုးဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ 

(၇) သစ်တောတွေရဲ့ ဂေဟဗေဒဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုအဆင့်တွေ အတိုင်း သဘာဝကျစွာ လိုက်နာဆောင် ရွက်ပါ။ (Follow ecological succession)  

Analog Forestry ကို ဖော်ဆောင်ရာမှာ သိပ်ပြီး လောကြီးနေလို့ မဖြစ်ပါဘူး။ သစ်တောတွေဆိုတာ အပင်ကြီးတွေ တန်းပြီးပေါက်လာတာမျိုး မဟုတ်ဘဲ ecological succession လို့ခေါ်တဲ့ ဂေဟဗေဒဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုအဆင့်တွေကို တဆင့်ပြီးတဆင့် မြှင့်တင်လာရတာပါ။ ဒါကြောင့် အဲဒီသဘာဝတရားကို မှီငြမ်းပြီး လုပ်ဆောင်ဖို့ လိုပါတယ်။ ဥပမာ လက်ဖက်ခင်းတွေကြားမှာ ကျွန်းပင်တွေ အများအပြား ပေါက်ရောက်နေတဲ့ အမြဲစိမ်းတောကြီး ချက်ချင်း ထူထောင်ယူလို့ မရပါဘူး။

(၈) ဂေဟဗေဒဖြစ်စဉ်တွေကပေးတဲ့ အကျိုးအမြတ်ကို အသုံးချပါ။ (Utilize ecological processes) 

Analog Forestry ရဲ့ ဒီဇိုင်းကသာ မှန်ကန်ပြီး၊ စီမံခန့်ခွဲမှုကလည်း ကောင်းမွန်မယ်ဆိုရင် Ana-log Forestry ရဲ့ အစိတ်အပိုင်းတွေအချင်းချင်းကြားမှာ အချင်းချင်း အပြန်အလှန် ထောက်ပံ့ကူညီပေးနိုင်ပါတယ်။ ဥပမာအားဖြင့် လက်ဖက်စိုက်ခင်းတွေထဲမှာ မြေပြန့်ချယ်ရီတွေ ရောနှောစိုက်ပျိုးပေးတဲ့ ဒီဇိုင်းမျိုး ရေးဆွဲထားတာကြောင့် လက်ဖက်ပင်အတွက် မြေပြန့်ချယ်ရီက အရိပ်အနည်းငယ် ပေးနိုင် သလို၊ မြေဆီလွှာထဲကိုလည်း နိုက်ထရိုဂျင်ဓာတ်ကို ဖြည့်ဆည်းပေးနိုင်ပါတယ်။ လက်ဖက်ခင်းက ပိုမိုကောင်းမွန်လာပြီး မြေပြန့်ချယ်ရီ အရွက်ကို တိရစ္ဆာန်အစာအတွက် ထုတ်ယူသုံးစွဲနိုင်မှာပါ။ 

(၉) ဇီဝမျိုးကွဲစုံလင်မှုကို တန်ဖိုးထားပါ။ (Value Biodiversity)  

Analog Forestry စီမံကိန်းနေရာမှာ ဇီဝမျိုးကွဲတွေ စုံလင်လာတာနဲ့အမျှ ဂေဟစနစ်ဟာ ပိုပြီးဟန်ချက်ညီလာသလို၊ ဂေဟစနစ်က လုပ်ဆောင်ပေးတဲ့ ဝန်ဆောင်မှုတွေကို ပိုမိုခံစားကြရမှာ ဖြစ်တာမို့ Analog Forestry ကို ဒီဇိုင်းရေးဆွဲ၊ အကောင်အထည်ဖော်ရာမှာ ဇီဝမျိုးကွဲစုံလင်လာစေရေးကို တန်ဖိုးထားပြီး ထည့်သွင်းဆောင်ရွက်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ 

(၁၀) သစ်တော၏ ဖွံ့ဖြိုးလာမှုအပေါ် လေးစားတန်ဖိုးထားပါ။ (Respect maturity) 

သစ်တောတွေဟာ သက်တမ်းရင့်ပြီး ဖွံ့ဖြိုးမှုအဆင့်ပြည့်စုံသွားလေလေ၊ သစ်တောတစ်ခုရဲ့ လုပ်ငန်းဆောင်တာတွေကို ပြည့်ပြည့်ဝဝ အကောင်အထည်ဖော်နိုင်လေလေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ Analog Forestry ရဲ့ ရည်မှန်းချက်ကလည်း ဖွံ့ဖြိုးမှုအဆင့်တွေ ပြည့်စုံတဲ့ သစ်တောအုပ်တွေကို တတ်နိုင်သမျှ အချိန်တိုတိုနဲ့ စီးပွားရေးကို မထိခိုက်စေဘဲ ပေါ်ထွန်းလာစေနိုင်ဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ 

(၁၁) ပြင်ပက သွင်းအားစုတွေကို လျှော့ချသုံးစွဲပါ။ (Reduce ratio of external energy in production) 

Analog Forestry ထဲကို ရုပ်ကြွင်းလောင်စာတွေအပါအဝင် အခြားသော ပြင်ပက သွင်းအားစုတွေ ထည့်သွင်းသုံးစွဲခြင်းကို တတ်နိုင်သမျှ လျှော့ချရပါမယ်။ တတ်နိုင်သမျှ မိမိရဲ့ Analog Forestry စီမံကိန်းထဲက ထွက်ရှိတဲ့ သဘာဝစွန့်ပစ်ပစ္စည်းတွေကို သွင်းအားစုအဖြစ် ပြန်လည်အသုံးချနိုင်ဖို့ ကြိုးစားရမှာဖြစ်ပါတယ်။ 

စတုတ္ထပိုင်း - ကိုယ်ပိုင်ဟန်ဖြင့် အဆင့်မြှင့်တင်ခြင်း (Individual and collective expression) 

Analog Forestry ဆိုတာ ဘယ်အပင်ကို ဘယ်နားမှာ ဘယ်လိုစိုက်ရမယ် ဆိုပြီး အသေးစိတ်လိုက်နာဆောင်ရွက်ရတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ် (Procedure) မဟုတ်ပါဘူး။ အခြေအနေနဲ့ လိုက်လျောညီထွေရှိအောင် ကိုယ်ပိုင်ဟန်နဲ့ ဆောင်ရွက်ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ မိမိတစ်ဦးတည်းအနေနဲ့ပဲဖြစ်ဖြစ်၊ အစုအဖွဲ့လိုက် စုပေါင်းပြီးတော့ပဲဖြစ် ဖြစ်၊ Analog Forestry ကို ဘယ်လိုပုံစံမျိုးနဲ့ အကောင်အထည်ဖော်မလဲဆိုတာကို ကိုယ်တိုင် ဆုံးဖြတ်လုပ်ကိုင်ရတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအပိုင်းမှာတော့ အခြေခံသဘောတရား ၁ ခုတည်းပဲ ရှိပါတယ်။ 

(၁၂) ကြုံတွေ့လာသမျှ ဖန်တီးနိုင်စွမ်းရှိစွာ ရင်ဆိုင်ဖြေရှင်းပါ။ (Respond creatively)  

Analog Forestry ကို ဖော်ဆောင်ရာမှာ ထင်မှတ်မထားတဲ့ အခက်အခဲတွေ ကြုံတွေ့လာနိုင်သလို၊ ထင်မှတ်မထားတဲ့ အခွင့်အလမ်းတွေ၊ အောင်မြင်မှုတွေလည်း ရလာနိုင်ပါတယ်။ အဲဒါတွေကို ဖန်တီးနိုင်စွမ်းမြင့်မြင့်မားမားနဲ့ ရင်ဆိုင်နိုင်ဖို့ ကြိုတင်ပြင်ဆင်ထားရပါမယ်။

Analog Forestry ရဲ့ အခြေခံသဘောတရား ၁၂ ချက်ကို အကျဉ်းချုပ်ပြီးတင်ပြခဲ့တာမို့ လက်တွေ့အကောင်အထည်ဖော်တဲ့အပိုင်းတွေကိုလည်း ဆက်လက်တင်ပြနိုင်ဖို့ ကြိုးစားပါဦးမယ်။

ဂေဟစနစ် ထိန်းသိမ်းသော လက်ဖက်စိုက်ပျိုးရေးကို ရည်ရွယ်၍ ဆရာ "ခိုင်ကြည်သစ်" ၏ အခန်းဆက် ဆောင်းပါးများဖြစ်သည့် Analog forestry အသိပညာပေး ဆောင်းပါးများနှင့် သီရိလင်္ကာနိုင်ငံ လေ့လာရေးခရီးအတွေ့အကြုံများအကြောင်း ကို Inclusive Systems Myanmar က ဆက်လက် မျှဝေသွားပါမည်။

ဆောင်းပါးများ/သတင်းများ ပြန်လည်ကူးယူဖော်ပြလိုပါက "အစိမ်းရောင်လမ်းမှ ကူးယူဖော်ပြပါသည်" ဟုထည့်ပေးပါရန် မေတ္တာရပ်ခံအပ်ပါသည်။

မာလာမြိုင် ကုမ္ပဏီ ကြော်ငြာ

ပြောင်ခင်းမှာ ပေါင်းရှင်းဖို့ ဘူဒိုဇာ လာပြီ ဒိုး... ပြောင်းခင်း စိုက်နေရင်း ပေါင်းခင်းမဖြစ်သွားရအောင် မအပ်စပ်တဲ့ ပေါင်းတွေအကုန်ဒိုးဖို့ "ဘူဒိုဇာ" လာပြီဗျို့။ ပြောင်းခင်းထဲက ပေါင်းတွေကို အမြစ်ပြတ် သုတ်သင်ပေးမယ့် အစွမ်းထက်ထက် ဆေးတစ်လက် ဆိုရင် ပေါင်းမနိုင်ခင် "ပြောင်း" နိုင်ဖို့ ပြောင်းအထူး ရွေးချယ်ပေါင်းသတ်ဆေး "ဘူဒိုဇာ" နဲ့ဆိုရင် ဘယ်ပေါင်းတွေ ခံနိုင်ပါ့မလဲ? အဓိကပေါက်တတ်တဲ့ "မြေဇာ၊ မြက်ယား၊ ဆင်ငို၊ လက်သဲခွ၊ ဝမ်းဘဲစာ၊ လေးခွမြက်၊ ဝက်ကျွတ်၊ တောဟင်းနုနွယ်၊ မှိုချဥ်၊ ဟင်းဂလာ၊ ခွေးသေးပန်း၊ ဗောက်ပင်၊ ဗောက်လောက်ညို၊ ဆေးပုလဲ၊ ပရန္နဝါ၊ မြက်မုန်ညင်း" တို့ကို အမြစ်ပြတ် အထူးနှိမ်နင်းဖို့ "ဘူဒိုဇာ" ရှိရင် စိတ်သာချလိုက် ဦးကြီးတို့ရေ။ ပြောင်းဖူးပင် တစ်လသားမပြည့်မီ ပေါင်းအရွက် (၂-၄) ရွက် ထွက်ချိန်မှာ အချိန်မှန်မှန်နဲ့ မြန်မြန် သုံးထားဖို့ပဲ တိုက်တွန်းလိုက်ချင်တယ်ဗျ။ လက်မနှေးဘဲ အခုပဲ ပြောင်းခင်းထဲကပေါင်းတွေ "ဘူဒိုဇာ" နဲ့ ရှင်းလိုက်ရအောင်။

Read more

Facebook page သို့သွားရန်