ရေတိမ်ဒေသများ၏ အရေးပါမှုနှင့် စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်း

ရေတိမ်ဒေသ (Ramsar Site)

၁၉၇၁ ခုနှစ်၊ ဖေဖေါ်ဝါရီလ ၂ ရက် နေ့တွင် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ရေတိမ်ဒေသများအစည်းအဝေးကို အီရန်နိုင်ငံ၊ ရမ်ဆာမြို့တွင် ကျင်းပခဲ့ပြီး ကွန်ဗင်းရှင်းအဖြစ်ဖွဲ့စည်းရန် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများမှ တက်ရောက်လာသူများ သဘောတူလက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သောကြောင့် ရမ်ဆာကွန်ဗင်းရှင်း စတင်ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပါသည်။ ကမ္ဘာ့ဒေသအသီးသီးရှိ ရေတိမ်ဒေသများကို ပူးပေါင်းထိန်းသိမ်း ကာကွယ်နိုင်ရေးအတွက် ရမ်ဆာနယ်မြေများ (Ramsar Sites) အဖြစ် ခေါ်ဝေါ်သတ်မှတ်ခဲ့ကြပါသည်။

ရေတိမ်ဒေသများ၏ အရေးပါမှု

ရေတိမ်ဒေသများသည် ဇီဝမျိုးစုံမျိုးကွဲများ ထိန်းသိမ်းရေးအတွက် သာမက ရေသယံဇာတ အရင်းအမြစ်များနှင့် ဆက်စပ်ဂေဟစနစ်များ ရေရှည်တည်မြဲစေရေးအတွက် ထိန်းညှိပေးခြင်း၊ ရှားပါးမျိုးစိတ်များနှင့် ဒေသမျိုးရင်း မျိုးစိတ်များ တိုးပွားလာရေးနှင့် ၎င်းတို့၏ ကျက်စားရာဒေသအဖြစ် တွေ့ရှိရခြင်း၊ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုလျှော့ချခြင်းနှင့် လိုက်လျောညီထွေဖြစ်စေခြင်း စသောဂေဟစနစ် ဆိုင်ရာ အကျိုးကျေးဇူးများစွာ အထောက်အကူပေးပါသည်။ ထို့အပြင် ရေတိမ်ဒေသများသည် ရေကြီးရေလျှံမှုကို ထိန်းသိမ်းပေးခြင်း၊ ရေတွင်ပျော်ဝင်နေသည့် အညစ်အကြေးများ သန့်စင်ပေးခြင်း၊ သားငှက်တိရစ္ဆာန်များအတွက် နေရင်းဒေသများအဖြစ် ဖန်တီးပေးနိုင်ခြင်း၊ ရွှေ့ပြောင်းရေပျော်ငှက်များအတွက် နားခိုကျက်စားရာနေရာအဖြစ် ဖန်တီးပေးခြင်း စသည့် အကျိုးကျေးဇူးများလည်း ပေးနိုင်ပါသည်။ ထို့အပြင် စိုက်ပျိုးရေး၊ မွေးမြူရေးနှင့် ရေလုပ်ငန်း၊ ခရီးသွားလုပ်ငန်း စသော လူမှုစီးပွားရေးကဏ္ဍ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအတွက်လည်း အကျိုးကျေးဇူးများ ရရှိစေပါသည်။

မြန်မာနိုင်ငံရှိ ရေတိမ်ဒေသများ

မြန်မာနိုင်ငံတွင် ရေတိမ်ဒေသ ၅ ခုရှိပြီး မြေဧရိယာအားဖြင့် ၁၅၆,၅၄၁ ဟတ်တာ အကျယ်အဝန်းရှိပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံသည် ၂၀၀၄ ခုနှစ်တွင် ရမ်ဆာကွန်ဗင်းရှင်းကို စတင်ချိတ်ဆက်ခဲ့ပြီး အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံဖြစ်လာခဲ့ပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံရှိ ရေတိမ်ဒေသ (Ramsar Site) အဖြစ် သတ်မှတ်ခြင်းခံထားရသော နေရာများမှာ

၁။ မိုးယွန်းကြီးအင်း (၁၉၈၈) - ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး

၂။ အင်းတော်ကြီးအိုင် (၂၀၁၆) - ကချင်ပြည်နယ်

၃။ မိန်းမလှကျွန်း (၂၀၁၇) - ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး

၄။ မုတ္တမပင်လယ်ကွေ့ မြောက်ပိုင်း (၂၀၁၇) - မွန်ပြည်နယ်

၅။ အင်းလေးကန် (၂၀၁၈) - ရှမ်းပြည်နယ် စသည်တို့ဖြစ်ပါသည်။

ရေတိမ်ဒေသများနှင့် စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်း

စိုက်ပျိုးရေးကဏ္ဍကို အဓိကအခြေခံသော မြန်မာနိုင်ငံအနေနှင့် ရေတိမ်ဒေသများ၏ အခန်းကဏ္ဍသည် မရှိမဖြစ်အရေးပါလှပါသည်။ ကမ္ဘာ့ရေချိုအရင်းအမြစ်များ၏ ၇၀%ကို လယ်ယာကဏ္ဍများအတွက် အသုံးပြုလျက်ရှိပြီး ရေအရင်းအမြစ်များ၏ ၂၀% ခန့်ကို ရေတိမ်ဒေသများမှ အဓိကပံ့ပိုးပေးနေခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ ရေတိမ်ဒေသများ အနေဖြင့် စိုက်ပျိုးရေး ကဏ္ဍတွင် ရရှိစေသော အကျိုးကျေးဇူးများမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်ပါသည်။

၁။ မြေဆီသြဇာကြွယ်ဝစေခြင်းနှင့် ရေတိုက်စားမှုလျော့ကျစေခြင်း

၂။ မြေကြီး၏ ချဥ်/ငံ ဓာတ်ကို ထိန်းညှိပေးခြင်း

၃။ စိုက်ပျိုးရေးနှင့် မွေးမြူရေးကို တွဲဖက် လုပ်ကိုင်နိုင်ခြင်း

၄။ လယ်ယာလုပ်ငန်းရှိ တိရစ္ဆာန်များအား သောက်သုံးရေနှင့် အစားအစာ ထောက်ပံ့ပေးနိုင်ခြင်း

၅။ သီးနှံအဖျက်ပိုးများအား စားသောက်ပေးသော ငှက်များအတွက် နေစရာဖန်တီးပေးခြင်း

၆။ လေတိုက်ခြင်းနှင့် ရေကြီးခြင်းတို့အတွက် အကာအကွယ်ပေးခြင်း

၇။ ရေဆိုးရေညစ်များအား သန့်စင်ပေးနိုင်ခြင်း

၈။ တောင်သူများအတွက် လိုအပ်သော စိုက်ပျိုးရေကို ထောက်ပံ့ပေးနိုင်ခြင်း စသည့် အကျိုးကျေးဇူးများ ရရှိနိုင်ပါသည်။

ရေတိမ်ဒေသများအပေါ် သက်ရောက်လာမှုများ

ခေတ်၏လိုအပ်ချက်အရ စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းတွင် အထွက်နှုန်းတိုးစေရန်နှင့် သီးနှံများ အရည်အသွေးကောင်းစေရန်အတွက် ပိုးသတ်ဆေး၊ မြေသြဇာနှင့် တိရစ္ဆာန် အညစ်အကြေးများကို လွန်လွန်ကဲကဲ သုံးစွဲလာကြပါသည်။ ၎င်း၏အကျိုးဆက်အနေဖြင့် မလိုလားအပ်သော ရေတွင်ပေါက်သည့် ရေညှိ ရေမှော်ပင်များ သာမန်ထက်ပိုများလာပြီး ဖုံးလွှမ်းလာကြပါသည်။ ရေတိမ်ဒေသများ အတွင်းသို့ ပိုးသတ်ဆေးများ စိမ့်ဝင်လာခြင်းနှင့် ဆည်များ တည်ဆောက်ခြင်း စသည်တို့ကလည်း ရေတိမ်ဒေသများအား ထိခိုက်မှုရှိလာပါသည်။ ရေတိမ်ဒေသများ၏ ရေလည်ပတ်မှုစနစ်များကိုပါ ထိခိုက်လာပြီး မှီခိုနေထိုင်ကြသော ရေနေသတ္တဝါများနှင့် ရေပျော်ငှက်များကိုပါ ခြိမ်းခြောက်လာပါသည်။ ထို့အပြင် အမှိုက်များကို မဆင်မခြင်စွန့်ပစ်ခြင်း၊ မိုးရာသီတွင် ရေလွှမ်းမိုးခြင်း၊ အဆောက်အအုံများ တိုးချဲ့ဆောက်လုပ်ခြင်း၊ ရေအလွန်အကျွံထုတ်ယူ အသုံးပြုခြင်း၊ ထင်းအလွန်အကျွံ ထုတ်ယူသုံးစွဲခြင်းတို့ကလည်း ရေတိမ်ဒေသများတည်မြဲရေးအတွက် စိန်ခေါ်မှု တစ်ခုဖြစ်လာနေပါသည်။

ရေတိမ်ဒေသများအား ထိန်းသိမ်းကာကွယ်ခြင်း

ရေတိမ်ဒေသများအား ထိန်းသိမ်းကာကွယ်ရာတွင် စနစ်တကျအကျိုးရှိစွာ အသုံးချခြင်းကိုလည်း အလေးထား ဆောင်ရွက်ရမည်ဖြစ်ပါသည်။ ရေတိမ်ဒေသများ ရေရှည်တည်တံ့စေပြီး ဒေသခံပြည်သူများအတွက် လူမှုစီးပွားရေး ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေသော နည်းစနစ်များဖြစ်သည့် စိုက်ပျိုးရေးနှင့် မွေးမြူရေးလုပ်ငန်းများ ပေါင်းစပ်ဆောင်ရွက်ခြင်း၊ ရေသွင်းရေထုတ်မြောင်းများ စနစ်တကျ တည်ဆောက်ခြင်းနှင့် စွန့်ပစ်ရေဆိုးများ ပြန်လည်သန့်စင် အသုံးချခြင်းများ အပါအဝင် ရေသယံဇာတအရင်းအမြစ်များ စနစ်တကျ စီမံခန့်ခွဲခြင်း၊ ရာသီဥတု ပြောင်းလဲမှုဒါဏ်ခံနိုင်သော သီးနှံမျိုးစိတ်များ တိုးမြှင့်စိုက်ပျိုးခြင်း၊ ဓါတုပိုးသတ်ဆေးများ သုံးစွဲမှု လျှော့ချခြင်း၊ သဘာဝမြေသြဇာများ ပိုမိုအသုံးပြုစေခြင်းနှင့် မိသားစုတစ်နိုင်တစ်ပိုင် စိုက်ပျိုးလုပ်ကိုင်ခြင်းများ ကျင့်သုံးဆောင်ရွက်ရမည် ဖြစ်ပါသည်။

ဇင်ထူးနိုင်

ကိုးကားချက်

https://www.environment.gov.au/water/wetlands/publications/factsheet-wetlands-agriculture

https://www.forestdepartment.gov.mm/news/19429

(ယခုဆောင်းပါးက ဦးကြီးတို့အတွက် အကျိုးတစ်စုံတရာဖြစ်ထွန်းမှု ရှိ /မရှိ ပေါ်မူတည်ပြီး အောက်မှာဖော်ပြပေးထားတဲ့ "အသုံးဝင်ပါတယ်" "အသုံးမဝင်ပါ" ဆိုတဲ့ စာတန်းလေးကို ရွေးချယ်နှိပ်ပေးဖို့ တောင်းဆိုပါရစေ)

ဗွေဆော်ဦး ကြော်ငြာ

ကိုယ်မွေးထားတဲ့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ မြန်မြန်ကြီး၊ များများရှင်စေချင်တယ်ဆိုရင်... အားဆေးကောင်းလေးတွေ ရှိနေပါတယ်ရှင့်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ အားရှိသန်မာထွားကျိုင်းသွားစေမဲ့ Aqua Calcium, Aqua Booster, Aqua Mix ဆိုတဲ့ ဆေးလေးတွေပါနော်.. Aqua Calcium ဆိုတာက.. နာမည်နဲ့လိုက်အောင်ပဲ ငါး၊ ပုစွန်တွေအတွက်လိုအပ်တဲ့ ကယ်လ်ဆီယမ်များ ခဲပျစ်ပါဝင်နေတဲ့ အရည်မျိုးဖြစ်ပြီး ဗီတာမင်စီလည်း ပါဝင်ပါတယ်ရှင့်..။ ဒါလေးထည့်ပေးလိုက်ရင် ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကြီးထွားနှုန်း၊ အရွယ်အစားနဲ့ အသက်ရှင်နှုန်းတို့ကို မြှင့်တင်ပေးပြီး ကန်ထဲမှာလည်း နိုက်ထရိတ်များလျော့ကျအောင် ဆောင်ရွက်ပေးမှာပါနော်..။ Aqua Booster ဆိုတာကတော့… ဘတ်တီးရီးယား၊ ဗိုင်းရပ်၊ ပရိုတိုဇိုအာတွေရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုကို ခံနိုင်ရည်ပိုရှိစေမဲ့ အရေးပါတဲ့ ဇီဝကမ္မဆိုင်ရာ အာဟာရအားတိုးဆေးမျိုးပါ။ သူ့မှာက သြဂဲနစ်အက်စစ်အမျိုးမျိုး၊ glycan နဲ့ အမိုင်နိုအက်ဆစ်များ ပေါင်းစပ်ပါဝင်နေလို့ ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးကော ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်ကိုကော ကူညီထောက်ပံ့ပေးနိုင်ပါတယ်ရှင့်။ ဒါ့အပြင် အာဟာရစုပ်ယူနိုင်စွမ်းမြင့်စေပြီး အစာခြေအင်ဇိုင်းများကို လှုံ့ဆော်ပေးသလို ဘက်တီးရီးယားဒဏ်ကို လည်း ခံနိုင်ရည်ရှိစေလို့ ကြီးထွားနှုန်းနဲ့ ရှင်သန်နှုန်း မြင့်တက်စေမှာပါနော်။ နောက်တစ်ခု... Aqua Mix ကကောဆိုရင်တော့.. သူက ကယ်ဆီယမ်၊ မဂ္ဂနီဆီယမ်နှင့် ပိုတက်ဆီယမ် ပါဝင်တဲ့ အရောအ‌နှောဖြစ်လို့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေရဲ့ အသက်ရှင် နှုန်းကို တိုးမြင့်စေပြီး အစာခြေစနစ်ကိုလည်း တိုးတက်စေပါတယ်။ ပြီးတော့ ကြွက်သားများ ကျုံ့ခြင်းတင်းခြင်းများကိုလျော့စေကာ အရေခွံလဲနှုန်းမြင့်စေပြီး အခွံများကို ပိုမာကြော လာစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါတင်ပဲလားဆိုတော့...မဟုတ်သေးဘူး...ကြီးထွားနှုန်းလည်း ပိုကောင်းလာပြီး ဖမ်းဆီးချိန်မှာ အသွေးအရောင် လည်း ပိုလှနေစေမှာ ဖြစ်ပါတယ်ရှင့်။ ဆိုတော့ ဒါလေးတွေကို သုံးပေးမယ်ဆိုရင်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ ရှင်သန်ကြီးထွားနှုန်းမြင့်မားလာနိုင်တာဆိုတော့... ဝင်ငွေပိုတိုးလာမယ်ဆိုတာက ပြောနေစရာတောင် လိုမှာမဟုတ်ပါဘူးနော်.. ဒါလေးတွေလိုချင်တယ်ဆိုရင်တော့ ‘ဗွေဆော်ဦး’ မှာ ရနေပါပြီရှင့်...