ကျွန်းပန်းလေးတွေအကြောင်း

ဒီလဟာ ကျွန်းပင်တွေပွင့်သောလဖြစ်တယ်။ စက်တင်ဘာလထဲမှာ ကျွန်းသီးလေးတွေစမြင်ရပြီ။ ကျွန်းဆိုတာ ရာသီအလိုက် အရွက်ကြွေသောအပင် deciduous tree ဖြစ်တယ်။ နွေရာသီဆိုရင် အရွက်လုံးဝကင်းမဲ့သည်အထိကြွေကျသည်။ မီးအန္တရာယ်ရှိသည်။ မိုးရာသီကာလမှာ အရွက်ဖားဖားနှင့်စိမ်းစိုနေသည်။ ကျွန်းဆိုတာ အာရှတိုက်နဲ့ အာဖရိကအရှေ့ပိုင်းမှာ ပေါက်ရောက်သည့် အပင်၊ သစ်သားအားလုံးထဲမှာတော့ တန်ဖိုးမြင့်မားလှသော အဖိုးတန်သော အသားဖြစ်သည်။ မဟော်ဂနီကလွဲပြီးရင် တန်ဖိုးအမြင့်မားဆုံးဖြစ်သည်။

မြန်မာ့ကျွန်းသစ်သည် ကမ္ဘာကျော်သည်။ ကျုံခြင်း ကြွခြင်း မရှိသောကြောင့် ပထမတန်စားသစ်အဖြစ်ကျော်ကြားသည်။ ကျွန်းသားကို ခြမစား ၊ အက်စစ်လည်း မစားပါ၊ တာရှည်ခံသည် ၊ ခိုင်ခံသည်၊ ရာသီဥတုဒါဏ်ခံနိုင်သည်၊ 

ကျွန်းသစ်ကို အိမ်ဆောက်ခြင်း၊ ပရိဘောဂထည်များပြုလုပ်ခြင်း၊ လက်တွေ့ခန်းသုံးပစ္စည်းများ ပြုလုပ်ခြင်း၊ သင်္ဘောာများ၊ လှေများ တည်ဆောက်ခြင်း၊ မီးရထားတွဲများတည်ဆောက်ခြင်း၊ ပန်းပုလက်ရာများထုဆစ်ခြင်း၊ ကြမ်းခင်းခြင်း၊ တံတားများတည်ဆောက်ခြင်းပြုလုပ်ရာတွင် ကျွန်းကိုမီသည့် သစ်သားကို ယနေ့အထိမတွေ့ရသေးပါ။ ကျွန်းနှင့် နံမည်ကျော်ကြားသောတံတားထဲတွင် မန္တလေးက  ဦးပိန်တံတားပါသည်။ ယနေ့တိုင်ရှိနေဆဲ။ ဟုမ္မလင်းမှာလည်း သစ်သားဖြင့်ဆောက်သည့် ကံသာဦး တံတား၊ ဟုမ္မလင်းဦးပိန်တံတားတွေက လူသိများသည်။ ကျွန်းနှင့်ဆောက်ထားသည့် ရှေးခေတ် ဘုန်းကြီးကျောင်းတွေက လူတွေရဲ့စိတ်ကို ဆွဲဆောင်သည်။ နိုင်ငံခြားသားများလာလျှင်  အလွန်သဘောကျသည်။ ထိုကျောင်းတွေကို ဖြိုဖျက်ပြီး ခေတ်မီ အုတ် ကွန်ကရစ်များ အစားထိုးခြင်းက ရိုးရာ ယဥ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်များ ဆုံးရှုံးစေသည်။ ကျွန်တော် ရောက်လေရာကျောင်းတွေကိုဖြင့် မဖျက်ဖို့ ဆရာတော်ကြီးများကို  လျှောက်ထားခဲ့မိသည်။ 

ဝီကီပီးဒီယားထဲမှာ ကျွန်းကို teak လို့လည်း ခေါ်သလို Burma teak လို့လည်း ခေါ်ကြောင်း မှတ်သားမိသည်။ ကျွန်းပင်စည်က အခြားအပင်တွေနဲ့ မတူ၊ ဖြောင့်တန်းစွာ ရှိနေသည်။ ပင်ပွား ၂ ပင်ရှိရင် ငယ်သော ပင်ပွားကို သတ်ရသည်။ ကျွန်းပင်က တောမီးဒဏ်ကို  ခံနိုင်ရည်ရှိသည်။ တောမီးကြောင့် အပင်ကြီးတွေက သေမသွား၊ ပိုလို့တောင် သန်မာလာတယ်လို့ဒေသခံတွေက ယုံကြည်နေကြတယ်။

ကျွန်းကို ရှေးနှစ်ပေါင်းများစွာကတည်းက တန်ဖိုးထားခဲ့ကြသည်။ ခရစ် ၁၇၅၂ ခုနှစ်အလောင်းမင်းတရားကြီး စိုးစံစဥ်ကာလမှာ ကျွန်းပင်ကို မခုတ်လှဲရ ဘုရင့်ဘဏ္ဍာတော်အဖြစ် ကြေညာပညတ်ခဲ့သည်။ လွတ်လပ်ရေးမရမီက ဗြိတိသျှအစိုးရ၏ ထင်ရှားသောသစ်ကုမ္မဏီက ဘုံဘေဘားမား သစ်ကုမ္မဏီဖြစ်ပြီး မြန်မာပြည်မှ ကျွန်းသစ်များကို ထုတ်ယူခဲ့သည်။ လွတ်လပ်ရေးရပြီး ၁၉၄၈ ဇန်နဝါရီလ ၁ ရက်နေ့မှစပြီး ကျွန်းသစ်ကို  ပြည်သူပိုင်ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ 

အပင်သရုပ် 

ကျွန်းမျိုးရင်းကို ယခင်က မျိုးရင်း Verbenaceae ထဲမှာထားသော်လည်း  မျိုးခွဲစံနစ်အသစ်ကြောင့် Family Lamiaceae ထဲရောက်ရှိသွားတာကို သတိပြုမိ​ကြမှာပါ။ ပင်စည်နုနုတွေက လေးဒေါင့် ပုံစံ (quadrangular) ရှိကြတယ်။ စိမ်းညိုသောအရောင် (brownish green) သန်းပြီး၊ ကြယ်ပုံစံ အမွှေးများနှင့် အနက်ရောင် ဂလင်း (densely stellate -tomentose with black gland-dotted) များစွာဖြင့် ဖုံးထားလေ့ရှိသည်။ အရွက်ကြီးတွေက ရွက်ထီးဖြစ်ပြီး အဆစ်တဆစ်မှာ ၂ ရွက် ဆိုင်ထွက်သည်။ ရွက်စွယ်လည်း မရှိပါ။ အရွက်တစ်ခုလုံးကို ကြမ်းသော ကြယ်ပုံအမွှေးများတွေကဖုံးထားပါတယ်။  

ကျွန်းရွက်တွေက (elliptic to ovate) အီလစ်ပုံကနေ ဘဲဥပုံ အထိရှိတယ်။ အလွန်ကြီးပါတယ် (30-80 cm) လောက်အထိ ဗျက်ကျယ်ပါတယ်။ ကျွန်းပန်းခိုင်ကြီးကို  အဝေးကပင်မြင်နိုင်သည်။ ထိပ်ထွက် ပန်းခိုင်ပေါင်း (terminal , large and lax panicles)  ဖြစ်ပြီး အလွန်ကိုများပြားလှသော ပန်းပွင့် အငယ်တွေပါတယ်။ 

Verbenaceae အနွယ်၀င် အပင်တိုင်းမှာ ရှိတဲ့ ပန်းအတော်များများဟာ ၂ ချမ်းသာညီသော ပန်း Zygomorphic flowers တွေသာဖြစ်သည်။ ပွင့်ချပ်အဝိုက် မညီသော ပန်းတွေအကြားမှာ ကျွန်းပန်းလေးတွေက တစ်မူထူးခြားနေပါတယ်။ ဒီပန်းမှာရှိသော အဝိုက်လေးတွေရဲ့အရွယ်က အတော်လေးကို ညီနေကြတယ်။ သိပ်ပြီး မကွာကြဖူး အချို့ကဆိုရင် subequal လို့တောင် ခေါ်သည်အထိပါ။ ကျွန်းပန်းလေးတွေကို အချို့သော မျိုးခွဲစာအုပ်တွေမှာ လေးချမ်းညီသောပန်း (actinomorphic flowers) လို့တောင် ဖေါ်ပြထားသည်။ unique character လည်းဖြစ်သည်။  

နောက်တခုထူးခြားချက်က ကျွန်းတွေက (hexamerous) ခေါ်သည့် ၆ အင်္ဂါဆပန်းတွေ ဖြစ်တယ်။ ပွင့်ဖတ်အုံ Calyx  ပွင့်ချပ်အုံ Corolla စသော အစိတ်အပိုင်းတွေမှာ အစိတ်အပိုင်း ၆ ခုစီ ပါကြသည်။  အများစုက ၅ ခုစီသာပါကြသည်။ ထိုနည်းတူ မညီညာသော ၀တ်ဆံဖိုကလည်း ၆ ခုပါပြီး ပန်း၏အပြင်ဖက်ကို ထိုးထွက်နေပါတယ်။ ကာမယ် ၂ ခုပါပြီး အစေ့အိမ်က အမြင့် အင်္ဂါ ဖြစ်သည်။ အခန်းလေးခန်ပါသော်လည်း ယင်းမှာ အကန့်တုကြောင့်ဖြစ်ရသည်။ တစ်ခန်းမှာအစေ့လောင်းတစ်စေ့စီသာပါသည်။ ကျွန်းသီးဟာ အတွင်းခွံမာသီး အနွယ် Drupes ဖြစ်ပါတယ်။ အညိုရောင်အမွှေးများနဲ့ဖုံးထားပြီး အပြင်ခွံက မာလှတယ်။ 

ရာသီအလိုက် ပွင့်နေသော ကျွန်းပန်းလေးတွေ အကြောင်းကို taxonomic ရှုဒေါင့်ကနေ သိရသလောက် တင်ပြပေးလိုက်ပါသည်။ 

ကိုသက်နိုင်ဦး

ဟုမ္မလင်း

မာလာမြိုင် ကုမ္ပဏီ ကြော်ငြာ

ပြောင်ခင်းမှာ ပေါင်းရှင်းဖို့ ဘူဒိုဇာ လာပြီ ဒိုး... ပြောင်းခင်း စိုက်နေရင်း ပေါင်းခင်းမဖြစ်သွားရအောင် မအပ်စပ်တဲ့ ပေါင်းတွေအကုန်ဒိုးဖို့ "ဘူဒိုဇာ" လာပြီဗျို့။ ပြောင်းခင်းထဲက ပေါင်းတွေကို အမြစ်ပြတ် သုတ်သင်ပေးမယ့် အစွမ်းထက်ထက် ဆေးတစ်လက် ဆိုရင် ပေါင်းမနိုင်ခင် "ပြောင်း" နိုင်ဖို့ ပြောင်းအထူး ရွေးချယ်ပေါင်းသတ်ဆေး "ဘူဒိုဇာ" နဲ့ဆိုရင် ဘယ်ပေါင်းတွေ ခံနိုင်ပါ့မလဲ? အဓိကပေါက်တတ်တဲ့ "မြေဇာ၊ မြက်ယား၊ ဆင်ငို၊ လက်သဲခွ၊ ဝမ်းဘဲစာ၊ လေးခွမြက်၊ ဝက်ကျွတ်၊ တောဟင်းနုနွယ်၊ မှိုချဥ်၊ ဟင်းဂလာ၊ ခွေးသေးပန်း၊ ဗောက်ပင်၊ ဗောက်လောက်ညို၊ ဆေးပုလဲ၊ ပရန္နဝါ၊ မြက်မုန်ညင်း" တို့ကို အမြစ်ပြတ် အထူးနှိမ်နင်းဖို့ "ဘူဒိုဇာ" ရှိရင် စိတ်သာချလိုက် ဦးကြီးတို့ရေ။ ပြောင်းဖူးပင် တစ်လသားမပြည့်မီ ပေါင်းအရွက် (၂-၄) ရွက် ထွက်ချိန်မှာ အချိန်မှန်မှန်နဲ့ မြန်မြန် သုံးထားဖို့ပဲ တိုက်တွန်းလိုက်ချင်တယ်ဗျ။ လက်မနှေးဘဲ အခုပဲ ပြောင်းခင်းထဲကပေါင်းတွေ "ဘူဒိုဇာ" နဲ့ ရှင်းလိုက်ရအောင်။

Read more

Facebook page သို့သွားရန်