အသက်တွေနဲ့ မြေကြီး

အသက်တွေ ရှိတယ် ဆိုတာ အာမခံသလားဆိုတော့ အာမခံပါတယ်လို့။ မြေကြီးထဲက အသက်တွေ ဆိုတာ မြင်နိုင်တဲ့ တီကောင်လေးတွေကနေ စလို့ သာမန်မျက်လုံးနဲ့ မမြင်နိုင်တဲ့ ဘက်တီးရီးယားလေးတွေ၊ နီမတုတ်တွေ စတဲ့ အကောင်လေးတွေပါပါတယ်။ ခု မြေကြီးထဲက အသက်တွေထဲက ဘက်တီးရီးယား တွေအကြောင်းကို လေ့လာကြည့်ကြရအောင်။ ဘက်တီးရီးယား သူက အရမ်းသေးငယ်ပြီးတော့ ဆဲလ်တစ်လုံးပဲ ပါတဲ့ သက်ရှိဖြစ်ပါတယ်။ မြင်သာအောင် ပုံပမာနှိုင်းရရင်လေ မောင်ရေ အော် ဟဲ့ သီချင်းတွေ နဲ့ရောကုန်ပါပြီ။

ပေတံပေါ်က တစ်လက်မကို အပုံ ၁ သိန်း ရအောင်ပုံပြီး ၄ ပုံလောက်ပဲ ရှိတဲ့ အရွယ်အစားနဲ့ ဘက်တီးရီးယားတွေ မြေကြီးထဲမှာ ရှိနေကြတယ်။ မြေကောင်းဆို တစ်ၕကကို နွား ၂ ကောင်စာလောက်က ဘက်တီးရီးယားတွေ ဖြစ်ပါတယ်တဲ့။ သူတို့ကို အုပ်စုခွဲရင် အုပ်စု ၄ ခုရှိတယ်။

(၁) ပထမဆုံး အုပ်စုက အဆွေးသမားတွေ အမြစ်ကထုတ်လိုက်တဲ့ လူတွေထည့်လိုက်တဲ့ ပစ္စည်းတွေကို ဆွေးမြေ့အောင် ကူညီပေးတဲ့ ဘက်တီးရီးယားတွေဖြစ်ပါတယ်။ သူတို့ရှိလို့လည်း မြေထဲက အစာကွင်းဆက်ကြီးက ပျက်မသွားတာလို့လည်း ပြောလို့ရပါတယ်။

(၂) ဒုတိယ အုပ်စုက အပင်တွေရဲ့ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက် ပါတနာကြီးတွေဖြစ်ပါတယ်။ သူတို့ကို Mutualists တွေလို ခေါ်ပါတယ်။ နိုက်ထရိုဂျင်ဖမ်းပေးတဲ့ ဘက်တီးရီးယားလိုမျိုးပေါ့။

(၃) တတိယ အုပ်စုက ရောဂါဖြစ်စေတဲ့ သက်ရှိတွေပါ။ ဘက်တီးရီးယားရောဂါဖြစ်စေနိုင်တဲ့ ဘက်တီးရီးယားတွေက မြေကြီးထဲမှာ ရှိနေပြီးသားဆိုတော့ အဲ့လိုကနေ ရောဂါဖြစ်လာတတ်ပါတယ်နော်။ မြေကြီးထဲမှာ သူတို့လည်း ရှိတယ်။

(၄) Lithotrophs or chemoautotrophs တွေပါ။ နားလည်အောင် ဘယ်လိုပြောရမလဲဆိုတော့ သူတို့က နိုက်ထရိုဂျင်၊ ဆာလဖာနဲ သံဓာတ်၊ နောက် အောက်စီဂျင်တွေရဲ့ ဒြပ်ပေါင်းတွေ ဆီကနေ စွမ်းအင်တွေကို ရယူပါတယ်။ အဲ့လိုယူလို့ သူတို့က ပုလဲ လို့ သိကြတဲ့ မြေသြဇာထဲက နိုက်ထရိုဂျင် လည်ပတ်မှုကို အဆက်မပြတ်ဖြစ်ပြီးတော့ အပင်တွေနဲ့ မြေကြီးတွေ အတွက် ကောင်းတဲ့ အကျိုးဆက်တွေ ရှိလာတာပေါ့။ အရေးကြီးတဲ့ ဘက်တီးရီးယားလေးတွေ အကုန်လုံးကတော့ အရေးကြီးတာပဲ။ သူ့နေရာနဲ့သူ အရေးပါ အရာရောက်ကြတဲ့ ဘက်တီးရီးယားလေးတွေပါပဲ။

ခုက မြေကြီးအတွက်ကို မြေကြီးဖက်ကနေ ကြည့်တဲ့ အခါမှာ ကောင်းကျိုးပြုတဲ့ ဘက်တီးရီးယား အုပ်စုလေးတွေအကြောင်းကိုပြောမှာ။

(၁) နိုက်ထရိုဂျင်ဖမ်းပေးတဲ့ ဘက်တီးရီးယား

လေထဲက နိုက်ထရိုဂျင်တွေကို သူတို့က ဖမ်းယူပြီးတော့ အပင်တွေဆီကို ပြန်ပေးတယ်။ အပင်တွေက ထွက်တဲ့ ကာဗွန်ကို သူတို့က ပြန်ယူတယ်။ သူတို့ပေးလိုက်တဲ့ နိုက်ထရိုဂျင်ပြည့်နေတဲ့ အပင်လေးတွေက သေသွားလို့ မြေထဲရောက် သွားရင်တောင် မြေကြီးကို နိုက်ထရိုဂျင် ပြန်ဖြည့်တင်းပေးပါတယ်။

(၂) အောက်စီဂျင်ပေါင်းပေးတဲ့ ဘက်တီးရီးယားလေးတွေက အဲ့လိုပေါင်းပေးတာကြောင့် အငွေ့ပျံ့မဲ့ အမိုးနီးယမ်းက အငွေ့မပျံ့တော့ပဲ အပင်တွေ စားနိုင်တဲ့ နိုက်ထရိတ်ပုံစံအနေနဲ့ ပြောင်းပေးနိုင်သတဲ့ကွယ်။ အဲ့လိ ဘက်တီးရီးယားလေးတွေကျ သစ်တောမြေမှာ အများဆုံး တွေ့ရသတဲ့။

(၃) အငွေ့ပျံစေတဲ့ ဘက်တီးရီးယား ဒါက လေမရှိတဲ့ အခြေအနေမှာ နေထိုင်ကြတဲ့ အောက်စီဂျင်ကို မလိုတဲ့ ဘက်တီးရီးယား လေးတွေက လုပ်ပေးတာပါ။ အဲ့အလွှာမှာ ရှိတဲ့ နိုက်ထရိုဂျငိတွေကို ဓာတ်ငွေ့အဖြစ်နဲ့ မြေပေါ်ကို တက်လာစေနိုင်တာမျိုးပါ။

(၄) နောက်ဆုံးတစ်ခုကတော့ Actinomycetes သူက မှိုတွေလိုမျိုး အုပ်စုလိုက် နေကြပြီးတော့ မြေကို အနံလေးကောင်းစေတယ်။ မြေထဲက ချေဖျက်ရခက်တဲ့ အရာတွေကိုလည်း အုပ်စုလိုက် အုပ်စုလိုက်ချေဖျက်ပြီးတော့ တစ်ခါတစ်လေ ဓာတ်တိုးဆန့်ကျင်ပစ္စည်းတွေတောင် ထုတ်လုပ်ပေးနိုင်ပါသတဲ့။။ ကဲ ဒီလောက်ဆို မြေကြီးထဲမှာ ရှိတဲ့ ဘက်တီးရီးယား အုပ်စု (၄) ခုနဲ့ မြေကြီးအတွက် အရေးပါတဲ့ ဘက်တီးရီးယား အုပ်စု (၄) စုကို သိလောက်ပြီလို့ ထင်ပါတယ်။ နောက်များမှာ ဆုံတွေ့ကြတာပေါ့။

ထွန်းဝင်းကျော်

Reference Soil Chemistry and Soil Microbiology pdf published by Agricultural University Alumni Association (AUAA)

မာလာမြိုင် ကုမ္ပဏီ ကြော်ငြာ

ပြောင်ခင်းမှာ ပေါင်းရှင်းဖို့ ဘူဒိုဇာ လာပြီ ဒိုး... ပြောင်းခင်း စိုက်နေရင်း ပေါင်းခင်းမဖြစ်သွားရအောင် မအပ်စပ်တဲ့ ပေါင်းတွေအကုန်ဒိုးဖို့ "ဘူဒိုဇာ" လာပြီဗျို့။ ပြောင်းခင်းထဲက ပေါင်းတွေကို အမြစ်ပြတ် သုတ်သင်ပေးမယ့် အစွမ်းထက်ထက် ဆေးတစ်လက် ဆိုရင် ပေါင်းမနိုင်ခင် "ပြောင်း" နိုင်ဖို့ ပြောင်းအထူး ရွေးချယ်ပေါင်းသတ်ဆေး "ဘူဒိုဇာ" နဲ့ဆိုရင် ဘယ်ပေါင်းတွေ ခံနိုင်ပါ့မလဲ? အဓိကပေါက်တတ်တဲ့ "မြေဇာ၊ မြက်ယား၊ ဆင်ငို၊ လက်သဲခွ၊ ဝမ်းဘဲစာ၊ လေးခွမြက်၊ ဝက်ကျွတ်၊ တောဟင်းနုနွယ်၊ မှိုချဥ်၊ ဟင်းဂလာ၊ ခွေးသေးပန်း၊ ဗောက်ပင်၊ ဗောက်လောက်ညို၊ ဆေးပုလဲ၊ ပရန္နဝါ၊ မြက်မုန်ညင်း" တို့ကို အမြစ်ပြတ် အထူးနှိမ်နင်းဖို့ "ဘူဒိုဇာ" ရှိရင် စိတ်သာချလိုက် ဦးကြီးတို့ရေ။ ပြောင်းဖူးပင် တစ်လသားမပြည့်မီ ပေါင်းအရွက် (၂-၄) ရွက် ထွက်ချိန်မှာ အချိန်မှန်မှန်နဲ့ မြန်မြန် သုံးထားဖို့ပဲ တိုက်တွန်းလိုက်ချင်တယ်ဗျ။ လက်မနှေးဘဲ အခုပဲ ပြောင်းခင်းထဲကပေါင်းတွေ "ဘူဒိုဇာ" နဲ့ ရှင်းလိုက်ရအောင်။

Read more

Facebook page သို့သွားရန်